Όταν οι Γερμανοί αποχώρησαν από την Ελλάδα το 1944, δε συνέβη το ίδιο και στα Δωδεκάνησα, καθώς στη θάλασσα κυριαρχούσαν οι σύμμαχοι και η αποχώρηση των Γερμανών ήταν δύσκολη. Λίγο καιρό αργότερα τα γερμανικά στρατεύματα που απέμειναν στη Ρόδο, αναγκάστηκαν να παραδοθούν και η παράδοση έγινε με συνθήκη που υπογράφηκε στις 9 Μαΐου 1945 στη Σύμη. Την ίδια ημέρα, αγγλικές δυνάμεις μαζί με τους άνδρες του Ιερού Ελληνικού Λόγου αποβιβάστηκαν στη Ρόδο. Αν και παρέμεινε το ερωτηματικό στους γηγενείς κατοίκους γιατί δεν παραδόθηκαν τα νησιά αμέσως στις ελληνικές δυνάμεις, οι κάτοικοι υποδέχθηκαν τους σύμμαχους με ενθουσιασμό και το αίσθημα της απελευθέρωσης.
Στη Ρόδο ακολούθησε διορισμός των αρχών και πρώτος Έλληνας δήμαρχος της Ρόδου διορίσθηκε ο Αθανάσιος Καζούλλης. Η απελευθέρωση του νησιού επισφραγίστηκε με μια πλάκα: ” Ο λαός της Δωδεκανήσου εις ανάμνησιν 9 Μαϊου 1945, ημέρας απελευθερώσεως του από ζυγού ξενικού και εις ένδειξιν ευγνωμοσύνης προς τους ελευθερωτάς του: Ιερόν Λόχον και Δύναμιν 281 Ινδικά Τάγματα και S.B.S αρχιστρατηγούντος στρατηγού Πάτζετ ναυαρχούντος ναυάρχου Τένναντ η γουμένου ταξιάρχου Μόφφατ Διοικητού Ιερού Λόχου Συνταγματάρχου Τσιγάντε Σύνδεσμος Δωδεκανησίων εφέδρων ανατίθησιν – 9 Μαΐου 1946.”
Ναι μεν, οι 4 νικήτριες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου Αγγλία, Αμερική, Κίνα και Ρωσία απελευθέρωσαν τα Δωδεκάνησα από τη σκλαβιά, αλλά δεν τα παραχώρησαν στην Ελλάδα, δίνοντας μια διετή αβεβαιότητα στο λαό των νησιών. Οι Άγγλοι κράτησαν καίριες θέσεις και όρισαν αρχές από Κυπρίους και Ινδούς. Επιπλέον οι Ιταλοί κάτοικοι της Ρόδου και επιχειρηματίες, συνέχιζαν να ζουν ανενόχλητοι στο νησί, έχοντας την εύνοια των νέων αρχών.
Χαρακτηριστικό συμβάν της αγγλικής κατοχής ήταν η διακοπή της πρωτοβουλίας του νέου Δημάρχου κ. Καζούλλη από τις Ιταλικές αρχές να αντικαταστήσει τα ιταλικά ονόματα των δρόμων με ελληνικά. Γεγονός για το οποίο τελικά υπερίσχυσε η ελληνική άποψη. Με το να μην μπουν τα νησιά αμέσως σε ελληνική κατοχή, τα αποτελέσματα ήταν να χαθεί όλη η λεία του πολέμου, να καταστραφούν στρατώνες, ιστορικά κτήρια και η μετέπειτα ελληνική διοίκηση να βρει μονάχα γκρεμισμένους τοίχους.
Η Ροδιακή κοινωνία άρχισε όμως αργά και σταθερά να κάνει τα πρώτα βήματα στην νέα της ζωή. Οι αγγλικές αρχές σε συνεργασία με τη δημοτική αρχή προ νόησαν για την παιδεία οργανώνοντας μια Εξαμελή Κεντρική Εκπαιδευτική Επιτροπή και εκλέγοντας τη σχολική εφορεία. Επίσης κατά την Αγγλική Κατοχή κυκλοφόρησε η εφημερίσα “ΧΡΟΝΟΣ”, το περιοδικό “ΤΕΧΝΗ” και έγινε ανασύσταση του γυμναστικού σύλλογου “ΔΙΑΓΟΡΑΣ” με νέα δράση.
Στην επόμενη διετία από την αποχώρηση τν Γερμανών κατέφυγαν στη Ρόδο όλοι όσοι είχα πάθει καταστροφές κατά τη διάρκεια του πολέμου από τα γύρω χωριά και νησιά και εγκαταστάθηκαν στην πόλη. Επίσης με την επαναλειτουργία των σχολείων υπήρχαν ελλείψεις στο προσωπικό κι έτσι άρχισε ο επαναπατρισμός των δασκάλων από την παλιά Ελλάδα. Αυτά τα δυο γεγονότα έδωσαν στο νησί μια νέα όψη ελληνική και άρχισε να παίρνει πάλι έναν πανδωδεκανησιακό χαρακτήρα. Τα πάντα στο νησί της Ρόδου, άρχισαν να ομαλοποιούνται, να αποποιούνται τον αφελληνισμένο χαρακτήρα και η νήσος ήταν πλέον έτοιμη για την σύνδεση της με την υπόλοιπη Ελλάδα.
Στις 27 Ιουνίου 1946 αποφασίσθηκε από το συμβούλιο 4 υπουργών εξωτερικών να παραχωρηθεί η Δωδεκάνησος αποστρατικοποιημένη στην Ελλάδα. Η απόφαση εγκρίθηκε από τις 4 Δυνάμεις και αμέσως δόθηκε η άδεια από τις αγγλικές αρχές να υψωθεί η Ελληνική σημαία στο Δημαρχείο της Ρόδου στις 16 Ιουλίου 1946.
Άμεσα υπογράφηκε συνθήκη ειρήνης μεταξύ της Ιταλίας και των Δυνάμεων, με την οποία παραχωρούσαν τα Δωδεκάνησα για την προσάρτηση τους με την Ελλάδα. Πλέον τα Δωδεκάνησα είναι πανέτοιμα γεμάτα πατριωτικό αίσθημα να υποδεχτούν τη Λευτεριά!
“Δώδεκ’ αψίδες θριάμβου έχουν στηθή στα δώδεκα λιμάνια
κι έχουνε σφυρηλατηθή με μόχθους και χρυσή περφάνεια,
για να διαβεί η ποθητή μας Λευτεριά κυανόλευκα ντυμένη,
κάθε νησιού μας πάλι η ένδοξη στεριά ελεύθερη θα γένη.”
