Συντάχθηκε από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και παρουσιάστηκε στο υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού
Το Στρατηγικό Σχέδιο για την ανάδειξη της αρχιτεκτονικής και πολεοδομικής φυσιογνωμίας των οικισμών Λακκί και Λέπιδα της Λέρου παρουσιάστηκε σε ειδική συνάντηση εργασίας στο υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, παρουσία της υπουργού Λίνας Μενδώνη, του ΓΓΠ Γιώργου Διδασκάλου, του δημάρχου και του αντιδημάρχου Λέρου Μιχάλη Κόλια και Δημήτρη Καστή, καθώς και των αρμοδίων υπηρεσιακών στελεχών του ΥΠΠΟΑ.
Το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού ανέθεσε τη σύνταξη του Στρατηγικού Σχεδίου στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, το οποίο συνεργάστηκε και με το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, στο πλαίσιο της ευρύτερης πολιτικής του για την ανάδειξη του ιστορικού τουρισμού και της ιδιαίτερης φυσιογνωμίας περιοχών της πατρίδας μας, που αποτέλεσαν πεδία μαχών των δύο Παγκοσμίων Πολέμων, στη βάση μιας βιώσιμης διαχείρισης και προοπτικής. Η Λέρος, η οποία επιπλέον διαθέτει μια εντελώς μοναδική για τα ελληνικά δεδομένα αρχιτεκτονική φυσιογνωμία, αποτελεί ιδανικό τόπο για την πιλοτική εφαρμογή αυτής της πολιτικής.
Στην τοποθέτησή της κατά την διάρκεια της παρουσίασης του Στρατηγικού Σχεδίου η Λίνα Μενδώνη ανέφερε ότι «η Λέρος στο σύνολό της και ειδικότερα οι οικισμοί στο Λακκί και στα Λέπιδα, αποτελούν μια πρόκληση για ένα βιώσιμο αναπτυξιακό μοντέλο μικρής κλίμακας, που μπορεί να συνδυάζει τη ανάδειξη της πολιτισμικής και ιστορικής παράδοσης και φυσιογνωμίας του νησιού με καινοτόμες δράσεις, που να μπορούν να εξασφαλίζουν την οικονομική ανάπτυξη των νησιωτών με βάση τις αρχές της βιωσιμότητας, ενθαρρύνοντας τον ποιοτικό και τον ειδικό τουρισμό. Η πολιτισμική κληρονομιά του νησιού πρέπει να διατηρηθεί ζωντανή ως μέρος του ευρύτερου αναπτυξιακού σχεδιασμού, με στόχο την προσέλκυση του ενδιαφέροντος του επισκέπτη και την αναγέννηση της τοπικής παραγωγικής διαδικασίας. Το συγκεκριμένο Στρατηγικό Σχέδιο αποτελεί ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο ιδιαίτερα για την τοπική κοινωνία. Η αποτύπωση της υφιστάμενης κατάστασης ανοίγει τον δρόμο αφ΄ενός στον Δήμο Λέρου να προγραμματίσει τα επόμενα βήματά του για αναγκαία έργα υποδομών, αναπλάσεις και παρεμβάσεις, αφ΄ετέρου στην Πολιτεία να προχωρήσει στην ιεράρχηση προτεραιοτήτων, ώστε να αναζητηθούν τα κατάλληλα χρηματοδοτικά εργαλεία και να προγραμματιστούν οι επόμενες ενέργειες».
Σε συνέχεια της περιοδείας και των αυτοψιών που διενεργήθηκαν στη Λέρο από υπηρεσιακό κλιμάκιο του ΥΠΠΟΑ υπό την Λίνα Μενδώνη, τον Σεπτέμβριο 2020, δρομολογήθηκε και ολοκληρώθηκε ο χαρακτηρισμός ως ιστορικού τόπου των οικισμών Λέπιδα και Λακκί, ως εξαιρετικά παραδείγματα της ιταλικής οροθολογικής και φασιστικής αρχιτεκτονικής. Αμέσως συγκροτήθηκε Ειδική Επιστημονική Επιτροπή με σκοπό την ανάδειξη της αρχιτεκτονικής και πολεοδομικής φυσιογνωμίας των οικισμών και τη σύνταξη ενός Στρατηγικού Σχεδίου για την καταγραφή των κτηρίων και το ιδιοκτησιακό καθεστώς. Η υλοποίηση του έργου ανατέθηκε στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, στο πλαίσιο ερευνητικού προγράμματος υπό τη διεύθυνση του καθ. Παναγιώτη Τουρνικιώτη και συνεργάτες την καθ. Ελένη Μαΐστρου, τον καθ. του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Βασίλη Κολώνα και την Αρμόδια Γενική Διευθύντρια του ΥΠΠΟΑ Αμαλία Ανδρουλιδάκη.
Για την εκπόνηση του Στρατηγικού Σχεδίου μελετήθηκαν η γεωγραφική, πολιτισμική και οικονομική παράδοση του νησιού, και η ιδιαίτερη σύνδεση με τη γη και τις δραστηριότητες καλλιέργειας και αλιείας. Μελετήθηκε το πλούσιο απόθεμα σε κτιριακές εγκαταστάσεις από την εποχή της ιταλικής κατοχής -τη δεκαετία του 1930-μέρος των οποίων, στα χρόνια του Εμφυλίου, χρησιμοποιήθηκαν για να στεγάσουν τις Βασιλικές Σχολές και μια αποικία ψυχικά ασθενών, ενώ αργότερα χρησιμοποιήθηκαν και ως στρατόπεδα εξορίας, ενώ έγινε και καταγραφή του ιδιοκτησιακού καθεστώτος τους. Αποτυπώθηκε η ιστορική, αρχιτεκτονική και λειτουργική φυσιογνωμία των οικισμών, αποτυπώθηκαν τα χαρακτηριστικά του δημόσιου χώρου και τα σημεία πολιτιστικού ενδιαφέροντος στον ευρύτερο χώρο των οικισμών, τεκμηριώθηκε ο κτιριακός πλούτος τους με χαρτογραφική απεικόνιση των χαρακτηριστικών των οικισμών, καταγράφηκε ο προτεινόμενος βαθμός προστασίας και κατατέθηκαν προτάσεις και κατευθύνσεις οργάνωσης, προστασίας και ανάπλασης, αναδιάταξης και αναβάθμισης του δημόσιου χώρου, βελτίωσης της κινητικότητας και της προσβασιμότητας.
Το Στρατηγικό Σχέδιο μελετά τις δυνατότητες αξιοποίησης των εγκαταλελειμμένων κτηριακών συνόλων εγκαταστάσεων στα Λέπιδα, καθώς η κατάσταση τους επιτρέπει την αποκατάσταση και επαναλειτουργία τους. Ανάμεσα στις προτάσεις είναι η ανάπτυξη ενός σύγχρονου μοντέλου ειδικού τουρισμού στη βάση της ιστορικής σύνδεσης του νησιού με τις ψυχικές ασθένειες, που να περιλαμβάνει τη δημιουργία ενός σύγχρονου «Ασκληπιείου» για τη θεραπεία του σώματος και του νου και την καλλιέργεια του «ευ ζην», καθώς και του μεσογειακού τρόπου ζωής. Σε σχέση με την ενεργοποίηση του πρωτογενούς τομέα μπορεί να εξεταστεί η σύνδεσή του με την πρακτική εκπαίδευση μέσα από τη λειτουργία Σχολή Μαθητείας στο πρότυπο ενός Bauhaus σύγχρονης εποχής που να συνδυάζει την εκπαίδευση με τις καλές τέχνες και την ευζωία, στο πλαίσιο του προγράμματος «Νέο Bauhaus», το οποίο έχει υιοθετήσει η ΕΕ.
Παράλληλα, στο πλαίσιο Προγραμματικής Σύμβασης Πολιτισμικής Ανάπτυξης που έχει υπογράψει το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού με τον Δήμο Λέρου, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Δωδεκανήσου δρομολογεί έργα Πολιτισμού, συνολικού προϋπολογισμού 220.000 ευρώ, που αφορούν στην «Ολοκληρωμένη Διαχείριση, Προστασία, Ανάδειξη και Επισκεψιμότητα του Κάστρο Παντελίου», στην «Αποκατάσταση και Ανάδειξη των Εκκλησιών Αγίου Κιούρα στο Παρθένι, Αγίου Πέτρου στον Δρυμώνα, Αγίου Ζαχαρίου και Αγίου Σπυρίδωνος στη Μερίκια» και στην «Αποκατάσταση, Διαμόρφωση και Ανάδειξη Φρουρίου Μπούρτζι». Επίσης, σε εξέλιξη βρίσκονται οι μελέτες αποκατάστασης του «Ποσειδωνίου» και της Αγορά στο Λακκί. Μέρος των ανωτέρω έργων έχει δρομολογήσει το ΥΠΠΟΑ για χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης.
