Εδώ και τουλάχιστον είκοσι χρόνια ειδικοί προειδοποιούν ότι ο κίνδυνος μόλυνσης των ανθρώπων από κορωνοϊούς κι άλλα παθογόνα που κυκλοφορούν μεταξύ της άγριας πανίδας αυξάνει καθώς αποψιλώνουν τα δάση.
Γι’ αυτό και δεν εξεπλάγη η Άνα Λουσία Τουρίνιο, όταν πληροφορήθηκε για το νέο κορωνοϊό που πρωτοεντοπίστηκε στην Κίνα τον περασμένο Δεκέμβριο κι έκτοτε εξαπλώθηκε σε 210 χώρες του πλανήτη. Η ερευνήτρια του Ομοσπονδιακού Πανεπιστημίου του Μάτο Γκρόσο της Βραζιλίας μελετά πώς μπορούν να νοσήσουν δάση και κοινωνίες από τις περιβαλλοντικές ανισορροπίες. «Όταν ένας ιός που δεν αποτελούσε μέρος της εξελικτικής μας ιστορίας εγκαταλείπει το φυσικό ξενιστή του και εισβάλει στους οργανισμούς μας, ακολουθεί το χάος. Κι ο νέος κορωνοϊός μας το τρίβει αυτό στη μούρη», λέει.
Προτού περάσει στους πρώτους ανθρώπους και διασπαρεί ανά την υφήλιο ο SARS-CoV-2, όπως είναι η επιστημονική ονομασία του νέου κορωνοϊού, ζούσε σε ξενιστές σε άγριο περιβάλλον, πιθανότατα σε νυχτερίδες . Περιβαλλοντολόγοι σημειώνουν ότι όταν τέτοιοι ιοί απομονώνονται και ζουν σε ισορροπία με το φυσικό τους περιβάλλον, π.χ. σ’ ένα περίκλειστο δάσος, δεν συνιστούν απειλή για τους ανθρώπους. Το πρόβλημα, προκύπτει όταν περιορίζεται ή καταστρέφεται το περιβάλλον αυτό.
Μελέτες της ερευνήτριας του Πανεπιστημίου της Βαρσοβίας, Ανέτα Άφελτ, έδειξαν, σύμφωνα με τη DW, ότι η επόμενη σοβαρή λοιμογόνος ασθένειας θα προκύψει από την Ασία λόγω της εκτεταμένης αποψίλωσης των δασών τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες.
Η ερευνήτρια κατέληξε στο συμπέρασμα αυτό μελετώντας προηγούμενες πανδημίες που προκάλεσαν άλλοι κορωνοϊοί, όπως εκείνος του SARS το 2002 και του MERS το 2012. «Η νοτιοανατολική Ασία, ως μία από τις περιοχές του πλανήτη με τη μεγαλύτερη πληθυσμιακή αύξηση, τις πενιχρές συνθήκες υγιεινής και τη μεγάλη αποψίλωση, εκπληρώνει όλες τις προϋποθέσεις για να γίνει η περιοχή όπου θα εμφανίζονται ή θα επανεμφανίζονται λοιμώδη νοσήματα», είχε γράψει σε άρθρο της προ διετίας.
Ο ρόλος του δάσους του Αμαζονίου για την παγκόσμια δημόσια υγεία
Κάτι ανάλογο ισχύει και για την περιοχή του Αμαζονίου, όπου πέρυσι αποψιλώθηκαν εκτάσεις ρεκόρ 9,762 τ.χλμ. με τους ρυθμούς να αυξάνουν φέτος κατά 51,4% στο διάστημα μεταξύ του Ιανουαρίου και του Μαρτίου σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του περασμένου χρόνου.
Ανάλυση του Πανεπιστημίου Columbia της Νέας Υόρκης έδειξε ότι η περιοχή, όπου βρίσκεται το μεγαλύτερο τροπικό δάσος του πλανήτη, θεωρείται επίσης πιθανό εκκολαπτήριο επιδημιών. Η ίδια έρευνα έδειξε ότι νυχτερίδες στη Βραζιλία φιλοξενούν στους οργανισμούς τους τουλάχιστον 3.204 τύπους κορωνοϊών. Η Άνα Λουσία Τουρίνιο ούτε που θέλει να σκέφτεται τις επιπτώσεις για τη δημόσια υγεία αν συνεχιστεί η καταστροφή με τέτοιους ρυθμούς στο δάσος του Αμαζονίου. «Αν η περιοχή του Αμαζονίου μετατραπεί σε μια τεράστια σαβάνα, ούτε που μπορούμε να φανταστούμε τι είδους ασθένειες θα ξεφυτρώσουν από εκεί. Είναι απρόβλεπτο. Πέρα από τη σημασία του δάσους για το κλίμα, τη χλωρίδα και την πανίδα, είναι σημαντικό και για την υγεία μας», υπογραμμίζει.
Μελέτες στη Βραζιλία έχουν ήδη εντοπίσει την άμεση σχέση μεταξύ της αποψίλωσης των δασών του Αμαζονίου και της αύξησης των νοσημάτων. Το Ινστιτούτο Εφαρμοσμένης Οικονομικής Έρευνας διεπίστωσε προ πενταετίας ότι για κάθε 1% του δάσους που αποψιλώνεται ετησίως αυξάνουν κατά 23% τα κρούσματα ελονοσίας. Στη μελέτη αυτή χρησιμοποιήθηκαν στοιχεία από 773 αστικά κέντρα κι εκτός από την ελονοσία άμεση σχέση με την αποψίλωση φάνηκε ότι είχαν και κρούσματα λεϊσμανίασης, μιας παρασιτικής νόσου, που μεταδίδεται με το τσίμπημα της φλεβοτόμου μύγας, Phlebotomus (σκνίπα).
Τα δάση λειτουργούν ως ασπίδες
Όπως σημειώνει η Άνα Λουσία Τουρίνιο «τα κλειστά δάση λειτουργούν σαν ασπίδα προστατεύοντας τις εξωτερικές κοινότητες από την επαφή με ζώα – ξενιστές μικροοργανισμών, που προκαλούν νοσήματα. Κι όταν αποψιλώνουμε τα δάση, ανοίγουμε νέους δρόμους εισόδου στις καρδιές τους. Είναι σαν ωρολογιακή βόμβα».
Η εισβολή σε τέτοια δάση για υλοτομία, κτηνοτροφία, εξόρυξη μεταλλευμάτων, κατασκευή υδροηλεκτρικών φραγμάτων κτλ, κρύβει κινδύνους για τη δημόσια υγεία. «Άτομα που μπαίνουν σ’αυτές τις περιοχές μπορεί να έλθουν σε επαφή με κορωνοϊούς κι άλλα παθογόνα και να μεταφέρουν το πρόβλημα σε αστικά κέντρα», λέει η Βραζιλιάνα ερευνήτρια, σημειώνοντας ότι οι αυτόχθονες πληθυσμοί είναι πιο ανθεκτικοί επειδή ζουν εδώ και αιώνες στα παρθένα δάση. Ωστόσο, όταν απομονωμένες κοινότητες έρχονται σε επαφή με νέους ιούς, μπορεί να αποδειχθούν λίαν ευάλωτες, επειδή τα ανοσοποιητικά συστήματα των οργανισμών των μελών τους δεν έχουν εκτεθεί σε πολλά λοιμώδη νοσήματα.
Ωστόσο, οι κορωνοϊοί και τα άλλα παθογόνα μπορούν να εξαπλωθούν ταχύτερα σε αστικά κέντρα λόγω της ευχέρειας των μετακινήσεων στην εποχή μας. «Οι πόλεις επαναλαμβάνουν το ίδιο στιλ εγκλεισμού που επιβάλλουμε σε ζώα κι έτσι πυροδοτούν την διασπορά μολυσματικών ασθενειών», υπογραμμίζει η Τουρίνιο.
