ΠΟΙΟ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΘΑ ΕΠΗΡΕΑΣΕΙ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΖΩΕΣ ΟΛΩΝ ΜΑΣ;
Του Νίκου Κωνσταντινίδη (οικονομολόγου, κοινωνιολόγου, συγγραφέα)
Το θέμα των Ελληνικών Τραπεζών ασφαλώς συνδέεται με το άμεσο μέλλον της Ελληνικής Οικονομίας. Το φορολογικό, ο έλεγχος των κεφαλαίων, ο αποταμιευμένος πλούτος που απέμεινε και το πλαστικό χρήμα, θα καθορίσουν τη ζωή μας από εδώ και πέρα.
Στο Χρέος των 385 δις, της πατρίδας μας, που αντιστοιχούσε στο 187% του ΑΕΠ, θα προστεθούν άλλα 80 δις περίπου με βάσει τη νέα συμφωνία. Πολίτες και επιχειρήσεις οφείλουν στις τράπεζες 90 δις, στην εφορία μέχρι το τέλος του έτους του έτους θα οφείλουν άλλα 90 δις, ενώ οι καταθέσεις όλων των Ελλήνων είναι περίπου 135 δις περίπου.
Το 94% αυτών των λογαριασμών έχουν υπόλοιπα κάτω από 10.000 ευρώ. Το σημαντικό είναι, ότι από αυτούς τους λογαριασμούς, 10χίλιαρο έχει μόλις το 5%, ενώ οι υπόλοιποι έχουν ποσά κάτω από 2.000 ευρώ! Έλληνες με καταθέσεις πάνω από 100.000 ευρώ είναι μόλις 60.000, που έχουν στην κατοχή τους 110 χιλιάδες βιβλιάρια καταθέσεων.
Τα στοιχεία είναι αποθαρρυντικά και τα μέτρα που πάρθηκαν απόλυτα υφεσιακά. Μόλις εφαρμόστηκε η αύξηση του συντελεστή ΦΠΑ, η οποία εκτοξεύει το κόστος ζωής. Σ΄ αυτό συντέλεσε περισσότερο απ’ ότι αρχικά είχε προβλεφθεί και η αύξηση του κόστους εισαγωγών. Η αγορά βάλτωσε, κι εδώ είμαστε, οι δημοσιονομικοί στόχοι θα καταρρεύσουν περισσότερο, λόγω των αλυσιδωτών δυσμενών επιπτώσεων. Λείπουν τα απαραίτητα στοιχεία της ανάκαμψης και το βασικότερο όλων που είναι η ψυχολογία.
Την προσέλκυση διεθνών στρατηγικών επενδυτών και την δημιουργία ενός βιώσιμου μοντέλου χρηματοδότησης μεσοπρόθεσμα, προκειμένου οι ελληνικές τράπεζες να επιστρέψουν σε ιδιωτικά χέρια, προβλέπει το σχέδιο της κυβέρνησης, που εστάλη στους δανειστές.
Στην πρόταση λαμβάνεται υπόψη και η στρατηγική που είχε χαραχθεί για την ιδιωτικοποίηση των τραπεζών από το 2013, χωρίς όμως να αγνοείται το νέο περιβάλλον και οι σημερινές συνθήκες του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Σε αυτό προβλέπονται και σημαντικές τροποποιήσεις των νόμων για την αντιμετώπιση του φαινομένου των κόκκινων δανείων, ώστε να ξεκαθαρίσει το τοπίο και να διαπιστωθεί ποιοι πραγματικά δεν μπορούν να πληρώσουν…
Οι νέες προτάσεις προβλέπουν:
α)Τροποποιήσεις στους υφιστάμενους νόμους για τα “κόκκινα” επιχειρηματικά και στεγαστικά δάνεια.
β)Τροποποιήσεις στο νόμο για τα μη εξυπηρετούμενα στεγαστικά δάνεια με τις οποίες θα εισάγεται μηχανισμός για τον διαχωρισμό των στρατηγικών κακοπληρωτών από τους καλή τη πίστη οφειλέτες, αλλά και θα απλοποιούνται και θα ενισχύονται οι διαδικασίες, εισάγοντας μέτρα για τη διαχείριση του μεγάλου όγκου των περιπτώσεων.
γ)Τροποποιήσεις που θα βελτιώσουν άμεσα το δικαστικό πλαίσιο για τις υποθέσεις εκδίκασης καθυστερούμενων επιχειρηματικών και στεγαστικών δανείων.
δ)Νομοθεσία που θα καθιερώνει νομοθετικά κατοχυρωμένο επάγγελμα διαχειριστών αφερέγγυων δανείων, το οποίο δεν θα περιορίζεται σε συγκεκριμένο επάγγελμα και θα συμβαδίζει με τη διασυνοριακή εμπειρία.
ε)Ολοκληρωμένη στρατηγική για το χρηματοπιστωτικό τομέα. Αυτή η στρατηγική θα οικοδομηθεί στα έγγραφα στρατηγικής που υπάρχουν από το 2013, λαμβάνοντας υπόψη το νέο περιβάλλον και τις συνθήκες στο χρηματοπιστωτικό σύστημα και με προοπτική ο τραπεζικός τομέας να επανέλθει σε ιδιωτική ιδιοκτησία, προσελκύοντας ξένους στρατηγικούς επενδυτές και επιτυγχάνοντας ένα βιώσιμο μοντέλο χρηματοδότησης μεσοπρόθεσμα.
στ) τέλος, σχεδιάζεται, μία συνολική στρατηγική αντιμετώπισης των μη εξυπηρετούμενων δανείων.
Ο EFSF τυπικά θα μπορούσε, από την 1η Ιουλίου, να πάρει την κυριότητα του 67% των μετοχών της Τράπεζας Πειραιώς και της Alpha Bank, το 55% της Εθνικής Τράπεζας και το 35% της Eurobank. Νομικά μπορεί να το κάνει και σήμερα. Οι μετοχές αυτές είχαν δοθεί ως ενέχυρο στον EFSF στο πλαίσιο της ανακεφαλαιοποίησης.
Παράλληλα, με το ελληνικό Δημόσιο αφερέγγυο, η ΕΚΤ θα μπορούσε να θεωρήσει αφερέγγυα τα Έντοκα Γραμμάτια του Ελληνικού Δημοσίου, που έχουν αγοράσει οι τράπεζες, περίπου 10 δισ., καθώς και το όφελος του αναβαλλόμενου φόρου, το οποίο επίσης «εγγυάται» το ελληνικό Δημόσιο, με αποτέλεσμα οι εγχώριες τράπεζες να βρεθούν με αρνητικά κεφάλαια και να τεθούν σε καθεστώς εκκαθάρισης, διαδικασία που δύσκολα θα άφηνε ανέγγιχτες της καταθέσεις.
Σημειώνεται ότι οι καταθέσεις βρίσκονται υπό την «εγγύηση» του ελληνικού Δημοσίου (από 1.1.16 η ευθύνη περνάει στο ευρωσύστημα), και το Ταμείο Εγγυήσεως Καταθέσεων διαθέτει περίπου 2 δισ. για να καλύψει καταθέσεις περίπου 120 δισ. Βέβαια μετά τις προτάσεις της ελληνικής κυβέρνησης είναι ξεκάθαρο ότι όλα αυτά τα ενδεχόμενα απομακρύνονται.
Παρά την διαφαινόμενη συμφωνία και το νέο μνημόνιο, ολόκληρος ο τραπεζικός τομέας είναι ιδιαίτερα ανήσυχος. Αυτό οφείλεται στην μετεκλογική απραξία, την σημαντική μείωση των καταθέσεων, την αύξηση του κόστους του χρήματος μέσω ELA, τη ραγδαία αύξηση των κόκκινων δανείων και η επιβαλλόμενη τραπεζική αργία. Έχει δημιουργηθεί ένα περιβάλλον που απειλεί το μέλλον των ελληνικών τραπεζών. Γι αυτό είναι βέβαιο ότι τα capital control θα συνεχίσουν να ελέγχουν ολόκληρο το τραπεζικό σύστημα.
Το τελευταίο μήνα δεν πληρώθηκαν δόσεις δανείων περίπου 8 δισ ευρώ (retail και επιχειρηματικά). Στην ανάλυση της Morgan Stanley, εκτιμάται ότι οι κεφαλαιακές ανάγκες των τεσσάρων τραπεζών ανέρχονται στα 19 δισ. ευρώ.
Σύμφωνα με τις οδηγίες της ΕΚΤ θα ακολουθηθεί η γνωστή πρακτική, δηλαδή κεφαλαιακή ενίσχυση των βιώσιμων τραπεζών και διάσπαση-εκκαθάριση των μη βιώσιμων, για να πάψει η ανησυχία για ένα γενικευμένο «κούρεμα» όλων των καταθέσεων, νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Οι εξελίξεις στις τράπεζες αναμένεται να είναι ραγδαίες. Για να αποκατασταθεί η φερεγγυότητα του Ελληνικού κράτους πρέπει πρώτα να αποκατασταθεί η φερεγγυότητα των Ελληνικών τραπεζών
Οι τράπεζες, κατά πάσα πιθανότητα, θα περιμένουν την ΕΚΤ η οποία σε συνεργασία με τον Ενιαίο Εποπτικό Μηχανισμό, μετά το καλοκαίρι θα προχωρήσει στην αξιολόγηση της κατάστασης τους, μέσω stress test, και με βάση τα ευρήματα θα καθορίσουν τις κεφαλαιακές ανάγκες της κάθε μίας. Στην συνέχεια σε συνεργασία με τις διοικήσεις τους θα συζητηθούν οι δυνατότητες κάλυψης μέρος των αναγκών από εσωτερικές ενέργειες (πωλήσεις θυγατρικών, μείωση δαπανών, αποχώρηση από αγορές του εξωτερικού κ.ά.), και το υπόλοιπο των κεφαλαιακών αναγκών θα πρέπει να καλυφθεί από ιδιώτες μετόχους. Αν οι τράπεζες δεν τα καταφέρουν να προσελκύσουν ιδιωτικά κεφάλαια, τότε θα ενεργοποιηθεί το bail in, και όσες κριθούν βιώσιμες (δηλαδή εμφανίζουν θετικά κεφάλαια μετά το bail in) θα ανακεφαλαιοποιηθούν από το πακέτο των 25 δισ. ευρώ. Αντίθετα, όσες δεν κριθούν βιώσιμες θα διασπαστούν, με το κακό κομμάτι να περνά σε εκκαθάριση και το καλό (οι καταθέσεις και τα εξυπηρετούμενα δάνεια) να μεταφέρονται σε άλλη τράπεζα. Στην περίπτωση που οι τράπεζες ανακεφαλαιοποιηθούν αποκλειστικά από τον δημόσιο τομέα, ο σχεδιασμός προβλέπει την επιστροφή των τραπεζών σε ιδιωτικά χέρια μόλις το επιτρέψουν οι συνθήκες. Παράλληλα, στο πλαίσιο της συμφωνίας επιβάλλεται ο αποκλεισμός κάθε κυβερνητικής εμπλοκής στη διοίκηση και διαχείριση των τραπεζών. Ταυτόχρονα υπάρχει έντονη φημολογία για συγχώνευση κάποιων συστημικών τραπεζών. Είτε συγχωνευθούν είτε όχι, υπάρχει ανησυχία ότι θα υποχρεωθούν σε νέο κύμα συρρίκνωσης με κλείσιμο καταστημάτων και προσωπικού.
Για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών η νέα συμφωνία προβλέπει τη διάθεση πόρων έως 25 δισ. ευρώ και την ενσωμάτωση στην εθνική νομοθεσία της κοινοτικής οδηγίας του 2014 για την εξυγίανση τραπεζών. Βέβαια ο πρωθυπουργός εκτίμησε το ύψος της ανακεφαλαιοποιησης μεταξύ 10 και 15 δισ ευρώ. Η νέα οδηγία προβλέπει ότι το 8% των αναγκών μιας τράπεζας θα πρέπει να καλυφθεί (bail in) από το παθητικό (δηλαδή, τις υποχρεώσεις της τράπεζας), κατά προτεραιότητα από τους μετόχους, τους κατόχους ομολόγων μειωμένης εξασφάλισης, και, αν αυτό δεν επαρκεί, θα πρέπει να επιβαρυνθούν οι κάτοχοι κύριων ομολόγων, καθώς και οι καταθέτες που δεν καλύπτονται από την εγγύηση των 100.000 ευρώ. Η οδηγία εισάγει το bail in, αλλά ταυτόχρονα ισχυροποιεί το πλαίσιο προστασίας για τις «εγγυημένες καταθέσεις», δηλαδή καλύπτει καταθέσεις μέχρι 100.000 ευρώ ανά συνδικαιούχο καταθέτη – ανά πιστωτικό ίδρυμα, που καλύπτει τη συντριπτική πλειοψηφία των νοικοκυριών.
ΟΙ τελευταίες εξελίξεις δείχνουν ότι δεν θα γίνει κούρεμα των καυταθέσεων ούτε για τους λογαριασμούς άνω των 100.000 ευρώ. Η Fitch σε ανάλυσή της σημειώνει ότι η ενσωμάτωση της οδηγίας για την εξυγίανση τραπεζών (Bank Recovery and Resolution Directive-BRRD) φανερώνει την πρόθεση ότι η αναδιάρθρωση-εξυγίανση τραπεζών θα γίνει με το bail in των μη εξασφαλισμένων ομολόγων.
Το βέβαιο είναι ότι ο ελεγκτικός μηχανισμός θα συνεχίσει να παίρνει μέτρα ελέγχου της ρευστότητας και των τραπεζικών καταθέσεων. Το σχέδιο ουσιαστικά προβλέπει να παραμείνουν τα μετρητά εντός του τραπεζικού συστήματος.
Η ζωή μας θ’ αλλάξει ριζικά. Θα μάθουμε να χρησιμοποιούμε όλοι τις κάρτες, και τις διατραπεζικές συναλλαγές μέσω intetrnet, για να ελέγχεται το ύψος της κατά κεφαλή κατανάλωσης, μέτρο το οποίο θα καθορίζει και τον τρόπο φορολόγησης μας με βάσει νέα τεκμήρια που θα θεσπιστούν.
Θα μπορούμε να πληρώνουμε από λογαριασμό σε λογαριασμό και όχι με μετρητά. Έτσι τα χρήματα θα παραμένουν μόνιμα στις τράπεζες και οποιαδήποτε άλλη σκέψη για εκμετάλλευσή τους θα είναι ανέφικτη.
Όσα χρήματα συγκεντρώθηκαν στις οικίες σιγά – σιγά θα ξαναγυρίσουν στις τράπεζες, γιατί όλοι θα συνειδητοποιήσουν ότι έξω θα είναι άχρηστα.
Το βέβαιο είναι ότι η εμπιστοσύνη πρέπει να ανακτηθεί με ουσιαστικά αναπτυξιακά μέτρα, ένα γενναίο κούρεμα του εξωτερικού χρέους, πτώση των επιτοκίων δανεισμού, στήριξη των τραπεζών, κίνητρα επενδύσεων και πολιτική σταθερότητα. Η πειθώ της Ελλάδας πρέπει να πάψει να στηρίζεται στην επιχειρηματολογία της αναχρηματοδότησης της με βάσει μόνο τις δημοκρατικές αξίες και την αλληλεγγύη των Ευρωπαϊκών χωρών. Η εμπιστοσύνη θα ανακτηθεί με ουσιαστικά αναπτυξιακά μέτρα και μια νέα πολιτική επενδυτικών κινήτρων για να αξιοποιηθούν οι δικές μας πλουτοπαραγωγικές πηγές.
Νίκος Κωνσταντινίδης
