Μπορούμε να μεγιστοποιήσουμε το όφελος της δημιουργίας του φράγματος Γαδουρά για την ανθρώπινη δραστηριότητα, κάνοντας σωστές επιλογές που εξισορροπούν όλες τις ανταγωνιστικές αξίες, συμπεριλαμβανομένης και της αξίας της ύπαρξής του.
Το φράγμα του Γαδουρά πέρα από έργο πνοής για ολόκληρο το νησί της Ρόδου και των γύρω νησιών, θα είναι και σημαντικός πόλος έλξης επισκεπτών, οι οποίοι μπορούν να θαυμάσουν τον νέο υδροβιότοπο που έχει δημιουργηθεί, τα γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά της περιοχής και το ίδιο το έργο του φράγματος, αναβαθμίζοντας το τουριστικό μας προϊόν και δίνοντας μια νέα πνοή στην ανάπτυξη της υπαίθρου. Το φράγμα του Γαδουρά θα μπορεί από μόνο του να αναπτύξει τουρισμό τεσσάρων εποχών για το τόπο μας, γεγονός ιδιαίτερα θετικό, αρκεί να γίνει σωστή διαχείριση χωρίς να γίνουν λάθη του παρελθόντος.
Οι περιοχές τόσο γύρω από το φράγμα του Γαδουρά όσο και κατά μήκος του ποταμού Γαδουρά, είναι αραιοκατοικημένες και αναξιοποίητες. Όμως διαθέτουν τεράστια φυσική ομορφιά και μεγάλες δυνατότητες ανάπτυξης. Βασική προϋπόθεση για αυτή είναι να γίνουν έργα οδικής πρόσβασης για να ακολουθήσουν περαιτέρω δραστηριότητες ανάπτυξης.
Η υφιστάμενη κατάσταση εκμετάλλευσης του υπόγειου υδατικού δυναµικού της χώρας μας, φαίνεται ότι έχει προσεγγίσει τα μέγιστα όρια αξιοποίησης στους περισσότερους υδροφορείς, ενώ είναι διαπιστωμένες αρκετές περιπτώσεις υπερεκμετάλλευσης µε ελλειμματικά ισοζύγια υπογείων υδάτων. Επίσης, διαπιστώνονται σοβαρές περιβαλλοντικές και όχι µόνο επιπτώσεις, όπως η τάση εξάντλησης των αποθεµάτων σε περιοχές της ενδοχώρας ή η προώθηση μετώπων υφαλµύρινσης σε παράκτιες ζώνες γεωργικού ενδιαφέροντος.
Το νερό είναι ανανεώσιμος πόρος και αποτελεί ζωτικό στοιχείο για την επιβίωση του ανθρώπου, της πανίδας, της χλωρίδας και τη διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος. Η ύπαρξη και η επάρκειά του είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με την πρόοδο της κοινωνίας. Η οικονομική και τεχνολογική ανάπτυξη των τελευταίων δεκαετιών, διαμόρφωσε νέες συνθήκες στη χρήση των υδάτινων πόρων. Το νερό δεν είναι πλέον ένας φυσικός πόρος σε αφθονία με μικρή ανταλλακτική αξία, αλλά ένας φυσικός πόρος σε ανεπάρκεια, η διαχείριση του οποίου έχει έντονη κοινωνική, πολιτιστική και οικονομική διάσταση.
Είναι σημαντικό να αναδειχθεί η πρωτεύουσα σημασία της κατασκευής του φράγματος Γαδουρά για υδρευτικές, ενεργειακές, τουριστικές και αρδευτικές χρήσεις. Οι λόγοι είναι προφανείς και ιδιαίτεροι για τη χώρα μας. Μεταξύ αυτών, ενδεικτικά αναφέρω την προστασία του περιβάλλοντος, την αναβάθμιση της πανίδας και της χλωρίδας, την ανάπτυξη του τουρισμού και του αθλητισμού σε όλη την περιοχή όπως γίνεται και σε άλλες αναπτυγμένες χώρες της Ευρώπης και Αμερικής.
Η ιστορία δείχνει πως σε περιοχές που κατασκευάστηκαν φράγµατα άρχισαν να αντιμετωπίζονται µε αποτελεσματικό τρόπο οι επικρατούσες συνθήκες υποβάθμισης των εδαφών, οι οποίες προκαλούνται από διάφορους παράγοντες συμπεριλαμβανομένων των κλιματολογικών αλλαγών και των ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Έκτοτε επικρατεί ένα καθεστώς αναπτυξιακής πνοής. Παράλληλα η παρουσία του νερού βοήθησε στην ανάπτυξη αξιόλογων οικοσυστημάτων χλωρίδας και πανίδας στο νέο περιβάλλον που δημιουργήθηκε. Έτσι αναβαθμίστηκε και η οικολογική αξία αυτών των περιοχών ενώ στις περιοχές αυτές, παρατηρείται σήμερα µια αξιοσημείωτη αναζωογόνηση του κοινωνικού ιστού και αρχίζουν αναπτυξιακές προσπάθειες µε νέες δυναµικές.
Το φράγμα του Γαδουρά µπορεί να αποτελέσει πόλο έλξης για αναψυχή του ανθρώπινου δυναµικού στην ευρύτερη ζώνη, αλλά και για επενδύσεις αγρο-τουριστικών µονάδων κλπ. Παράλληλα πρέπει να προωθηθεί η δημιουργία μονοπατιών μελέτης της φύσης, παρατηρητηρίων, σημείων θέας, εκδρομικών χώρων κτλ, λαμβάνοντας υπόψη όλες τις παραμέτρους, με σεβασμό πάντοτε προς το περιβάλλον και με στόχο την προβολή της ιστορίας και της παράδοσης του τόπου μας.
(Πηγή εικόνας http://pezoporoi.blogspot.gr/)
Οι λιμνοδεξαμενές πίσω από τα φράγματα συχνά σφίζουν από ζωή, που συμπεριλαμβάνει τόσο πληθυσμούς ανάδρομων ψαριών, όσο και πληθυσμούς ψαριών που εξαρτώνται άμεσα από τη λιμνοδεξαμενή για την επιβίωσή τους (όπως π.χ το γκιζάνι). Τα φράγματα παρέχουν μεγαλύτερη βιοποικιλότητα. Είναι επίσης συχνό το φαινόμενο δημιουργίας καταφυγίων άγριας φύσης γύρω από τις λιμνοδεξαμενές, οι οποίες σε μερικές περιπτώσεις, αποτελούν βιοτόπους που είναι απαραίτητοι για τα απειλούμενα ή υπό εξαφάνιση είδη.
Η αναψυχή, η φυσική ομορφιά, η ύπαρξη βιοτόπων ψαριών και άγριας χλωρίδας και πανίδας, είναι κάποιοι άλλοι τρόποι να εκτιμήσουμε την αξία της δημιουργία του φράγματος Γαδουρά. Πρέπει να εκτιμήσουμε, επίσης, την αξία του πόσιμου νερού, της άρδευσης, του τουρισμού και του αθλητισμού και σε ένα άλλο επίπεδο, καθώς και τη σημασία του φράγματος για την τοπική οικονομία, την απασχόληση που μπορείνα προσφέρει, τη διαχείριση πλημμυρών και φυσικά, τη δυνατότητα του ποταμού να παράγει καθαρή ανανεώσιμη ηλεκτρική ενέργεια. Η ενέργεια που κρύβεται στη ροή ή στην πτώση του νερού έχει χρησιμοποιηθεί εδώ και χιλιάδες χρόνια από τον άνθρωπο.
Οι επιχειρήσεις υδροηλεκτρικής ενέργειας, σε παγκόσμιο επίπεδο, έχουν λάβει εκτεταμένα μέτρα και έχουν δαπανήσει σημαντικότατα κεφάλαια για να ελαχιστοποιήσουν τις επιπτώσεις των φραγμάτων στην υδρόβια ζωή των ποταμιών. Τα έργα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας σε φράγματα στηρίζουν τους βιότοπους ψαριών και άγριας χλωρίδας και πανίδας, τις περιοχές φυσικού κάλλους και τη βιοποικιλότητα ενώ συνεισφέρουν στη μεταφορά του νερού, στη διαχείριση πλημμυρικών φαινομένων και στην αλιεία.
Σημαντικότατα ποσά δαπανώνται για έργα προστασίας και αναβάθμισης του περιβάλλοντος στις περιοχές που εγκαθίστανται και λειτουργούν υδροηλεκτρικά έργα. Tα σύγχρονα υβριδικά συστήματα παραγωγής ενέργειας χρησιμοποιούν παραπάνω από μία μεθόδους παραγωγής για να καλύψουν την απαιτούμενη ενέργεια. Συγκεκριμένα συνδυάζουν ηλεκτρικό ρεύμα που προέρχεται κυρίως από τοπικές και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως είναι τα φωτοβολταϊκά, οι ανεμογεννήτριες, τα υδροηλεκτρικά συστήματα και η βιομάζα, αξιοποιώντας τα γεωγραφικά πλεονεκτήματα της περιοχής. Πρόκειται για ένα περιβαλλοντικό έργο, με μηδαμινές επιπτώσεις στο περιβάλλον, που θα μπορεί να δώσει μια ανάσα στο ήδη διογκωμένο πρόβλημα ενέργειας, κυρίως κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Με την κατασκευή και λειτουργία του θα υπάρξει μείωση των ρύπων από τα υπάρχοντα εργοστάσια της ΔΕΗ ενώ ένα τέτοιο έργο θα δημιουργήσει χιλιάδες θέσεις εργασίας κατά το στάδιο της κατασκευής και λειτουργίας. Στον τομέα θα μπορούν να απασχοληθούν εκατοντάδες βιολόγοι, φυσικοί επιστήμονες και οικολόγοι, οι οποίοι θα εργάζονται με μοναδικό στόχο να εναρμονίσουν κατά το βέλτιστο τρόπο τις διαδικασίες παραγωγής υδροηλεκτρικής ενέργειας με τις ανάγκες των ψαριών και των βιότοπων.
Δεν μπορούμε να αγνοήσουμε κανένα από τα παραπάνω οφέλη, και ευτυχώς δεν τίθεται θέμα αποκλειστικής επιλογής του ενός ή του άλλου. Είναι μάλλον θέμα βαθμού επιλογής. Τα φράγματα και τα «υγιή» ποτάμια, μπορούν και στην πράξη εύκολα να συνυπάρχουν.
Είναι απαραίτητο να αξιολογείται κάθε έργο ανάπτυξης χωριστά, χρησιμοποιώντας αυστηρά επιστημονικά δεδομένα και κριτήρια, χωρίς προκαταλήψεις και προαποφασισμένες κρίσεις/επιλογές.
Μία πολιτική που προάγει όλες τις πηγές καθαρής και ανανεώσιμης ενέργειας, καθώς και την ορθολογική χρήση της ενέργειας, θα συνδράμει τα μέγιστα στη διατήρηση ενός υψηλού επιπέδου ζωής, καθώς και στην προσπάθεια για βιώσιμη ανάπτυξη.
Γαμβρούδης Χ. Χρήστος
Διδάκτωρ Υγειονομικής και Περιβαλλοντικής Μηχανικής Πολυτεχνείου Κρήτης
M.Sc Έλεγχος Ποιότητας και Διαχείριση Περιβάλλοντος
M.Sc Γεωτεχνολογία και Περιβάλλον
Διπλωματούχος Μηχανικός Ορυκτών Πόρων
Πολυτεχνείο Κρήτης
