Η Ρόδος του Ηλίου. Η Ρόδος των Ιπποτών. Η κοσμική όψη και τα αρχαία σπαράγματα. Οι αμέτρητες αμμουδιές, τα χωριά των χρωμάτων· το προικισμένο νησί που εδώ και χρόνια πραγματώνει τον καλοκαιρινό μύθο της Μεσογείου…
Τα μυστικά του Μεσαίωνα ξεδιπλώνονται πίσω απ’ τα τείχη της ακτής Σαχτούρη
Είναι το μεγαλύτερο νησί της Δωδεκανήσου. Το «πάτημα» στο νοερό δρασκελισμό Αιγαίου και Μέσης Ανατολής. Το «μήλον της έριδος» ανάμεσα σε Ρωμαίους, Ιωαννίτες Ιππότες, Οθωμανούς και Ιταλούς που θαμπώθηκαν απ’ την αίγλη της, τη λάτρεψαν, με τα αειθαλή έργα τους επισφράγισαν τη μεγαλοπρέπειά της.
Είναι η ορεινή Ρόδος και η Ρόδος με τις 32 Γαλάζιες Σημαίες. Με τα 80 χλμ. μήκος και τα 30 χλμ. πλάτος, με την ακτογραμμή των 220 χλμ., με τις αμμουδιές από χρυσάφι και τις πυκνόφυτες ρεματιές. Με τα αρχαία κατάλοιπα και τη λαϊκή αρχιτεκτονική, με τη Λίνδο (στην Ανατολή), τον Μονόλιθο (στη Δύση) και το Πρασονήσι (στον Νότο) να ορίζουν τα 3 σημεία του ορίζοντα.
Στο βορειότερο άκρο του, το Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO με τις διάχυτες μνήμες, τους διαβρωμένους πωρόλιθους, τα χοχλακωτά δάπεδα, τους θυρεούς και τα γοτθικά τόξα. Η ανέγγιχτη πρωτεύουσα, το παντοτινό λιμάνι, η πιο καλοδιατηρημένη μεσαιωνική πόλη του κόσμου, που δίχως αυτήν η Ρόδος θα συστηνόταν ως ένα ακόμα αιγαιοπελαγίτικο νησί.
Νεογοτθικές, αραβικές και βενετσιάνικες επιρροές στο φαντασμαγορικό σύνολο της Νομαρχίας
Πίσω απ’ τις 11 πύλες της, πίσω απ’ τη μεσαιωνική τάφρο, η ζωντανή καστροπολιτεία εξάπτει τη φαντασία. Ασχετα απ’ το αν την έχεις ξαναδεί, όσο προετοιμασμένος κι αν είσαι – σε αποστομώνει. Μαγεμένος αφουγκράζεσαι τους απόηχους, κλειδώνεις έξω τον χρόνο, πρωταγωνιστείς στο δικό σου κινηματογραφικό σκηνικό.
Και δεν είναι απαραίτητο να έχεις διαβάσει το σενάριο. Δεν χρειάζεται να ξέρεις, για να «δεις» τους ιππότες, τους Μεγάλους Μαγίστρους ή να φανταστείς τα έφιππα τάγματα. Να περπατήσεις πρέπει μόνο. Να ακολουθήσεις τα ανεξίτηλα ίχνη τους απ’ τη Θαλασσινή Πύλη ή την Πύλη D’Amboise, να αφεθείς στη μαγεία, ώσπου να μην μπορείς πια να διαλέξεις: τι ταιριάζει περισσότερο στην αγαπημένη του Ηλίου; Tο πώς τη λούζει η νύχτα ή πώς -απ’ την αρχή της ύπαρξής της- την αιχμαλωτίζει το φως;
Μία από τις 10 καλύτερες παραλίες της Ελλάδας, ο Αγιος Παύλος της Λίνδου
Πόλη των μύθων
Ενα με το πλήθος. Με τους χιλιάδες μόνιμους κατοίκους, τους μαγαζάτορες και τους επισκέπτες που ξεχύνονται στα χιλιοπερπατημένα βοτσαλωτά, ξεγλιστρούν και κοντοστέκονται, παραδίδονται στα χρώματα, στα αρώματα, υποκύπτουν στις εξεζητημένες γεύσεις. Δίνουν το «παρών» στα περίτρανα μνημεία που αντηχούν αβίαστα το μεγαλείο τους, συμμετέχουν στην ολότελα μυστηριακή ατμόσφαιρα.
Το Καστέλο κι οι πλανόδιοι ζωγράφοι του, η πλατεία των Εβραίων Μαρτύρων, οι μιναρέδες, τα λουτρά της πλατείας Αρίωνος, τα σαχνισιά, τα καλντερίμια, οι κρυμμένες λουλουδιασμένες αυλές. Ενα δαιδαλώδες μείγμα διαφορετικών κόσμων βγαλμένο από διαφορετικές ιστορικές περιόδους, με δεσπόζουσες επιρροές αυτές της ιπποτικής κυριαρχίας και της κτίσης των Οθωμανών.
Τα φαντάσματα των Ιταλών ξυπνούν στην Ελεούσα
Με την έλευση του τάγματος των Ιπποτών του Αγίου Ιωάννη της Ιερουσαλήμ (1309) το τοπίο άλλαξε άρδην. Στους 2 αιώνες που η Ρόδος υπήρξε έδρα του ιπποτικού κράτους (το οποίο περιελάμβανε τα περισσότερα Δωδεκάνησα), διαμορφώθηκε η αναγεννησιακή τεχνοτροπία που ευρέως επικρατεί. Οι ελληνιστικές και βυζαντινές οχυρώσεις επεκτάθηκαν, η πόλη τετραπλασιάστηκε, χωρίστηκε σε δύο κομμάτια. Το Κολλάκιο (στον Βορρά) προοριζόταν αποκλειστικά για τις δραστηριότητες των μελών του τάγματος και η Χώρα ή Μπούργκο (στον Νότο) φιλοξενούσε τις κατοικίες των Ελλήνων, Εβραίων και Φράγκων, την αγορά, τις ορθόδοξες και καθολικές εκκλησίες, τη συναγωγή, τα δημόσια κτίρια και τους στρατώνες.
Παραμυθένιες οι βόλτες στα σοκάκια της παλιάς πόλης
Τότε κατασκευάστηκε και η περίφημη Οδός Ιπποτών, ο επίσημος, λιθόστρωτος, 200 μ. μήκους δρόμος – η κύρια αρτηρία που συνέδεε το πολιτικό, με το θρησκευτικό κέντρο της εποχής: το Παλάτι του Μεγάλου Μαγίστρου με την Παναγία του Κάστρου (τον μεγαλύτερο και αρχαιότερο σωζόμενο ναό της μεσαιωνικής πόλης). Κατά μήκος της ήταν χτισμένα τα σημαντικότερα δημόσια κτίρια, τα Καταλύματα των Γλωσσών (των εθνικών ομάδων που συνιστούσαν το τάγμα) και οι κατοικίες των αξιωματούχων.
Περίπου στο κέντρο της, το Νοσοκομείο των Ιπποτών σήμερα φιλοξενεί το Αρχαιολογικό Μουσείο. Στην αρχή της, η λότζια (στοά) του Αγίου Ιωάννη οδηγεί στο Καστέλο, στην είσοδο του παλατιού. Το παλάτι του Μεγάλου Μαγίστρου άρχισε να χτίζεται τον 7ο αι. ως ακρόπολη της βυζαντινής οχύρωσης. Οι ιππότες το μετέτρεψαν σε κτίριο διοίκησης και κατοικία για τον εκάστοτε Μεγάλο Μάγιστρο. Οι Οθωμανοί το παρέλαβαν ανέπαφο.
Μεγαλειώδεις οι αίθουσες στο Παλάτι του Μεγάλου Μαγίστρου
Το 1865, και μετά την έκρηξη στην πυριτιδαποθήκη του Αγίου Ιωάννη, καταστράφηκε ολοσχερώς. Ωσπου ήρθε η σειρά των Ιταλών να το ανακατασκευάσουν στα τέλη του 1930, με περισσή μεγαλοπρέπεια, χαρίζοντάς του τη σημερινή μορφή… Αυλή και 3 όροφοι αφηγούνται την ιστορία της πόλης αποκαλύπτοντας το μεγαλείο ενός αληθινού ανακτόρου: έπιπλα, γλυπτά, πίνακες και πολυέλαιοι του 15ου έως τον 19ο αι. αγκαλιάζουν τα μοναδικά ψηφιδωτά δάπεδα που έφεραν οι αναστηλωτές από την Κω.
Κι όμως, οι Ιταλοί δεν σταμάτησαν εκεί. Προίκισαν τη Ρόδο με δρόμους, έφτιαξαν λιμάνι, ήταν αυτοί που μετέφεραν το διοικητικό κέντρο εκτός μεσαιωνικής πόλης, στο σημερινό Μανδράκι, ανοικοδόμησαν τα υπέροχα κτίρια που το στολίζουν έως σήμερα.
Η ύστατη γραμμή άμυνας· τα βαριά τείχη στο Καστέλο
Κατηφορίζοντας την Ορφέως, φανερώνεται η Σωκράτους, ο πιο εμπορικός δρόμος της πόλης, πλαισιωμένος με το επιβλητικό Τέμενος του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς (χτισμένο αμέσως μετά την κατάληψή της Ρόδου) και τη Μουσουλμανική Βιβλιοθήκη (με τα 800 αραβικά, 100 οθωμανικά και 30 περσικά βιβλία). Με μια μικρή παράκαμψη, αντικρίζεις και τον Πύργο του Ρολογιού που φημίζεται για την πανοραμική του θέα στην περιτειχισμένη πόλη.
Οσο για το δημοφιλέστερο σημείο για ραντεβού; Η πολυσύχναστη πλατεία Ιπποκράτους κρατάει τα σκήπτρα στον συγκεκριμένο τομέα, γεγονός που φανερώνεται στα πάντα γεμάτα σκαλιά του μεγάρου της Καστελλανίας (εμποροδικείο της Ιπποτοκρατίας – σήμερα Δημοτική Βιβλιοθήκη). Στα γύρω στενά (Μιλτιάδου, Πλάτωνος, Ευριπίδου) χτυπά η καρδιά της νυχτερινής διασκέδασης, ενώ μετά τους ορειχάλκινους ιππόκαμπους της πλατείας Εβραίων Μαρτύρων (το κέντρο της Εβραϊκής συνοικίας), στέκεσαι εμπρός σε ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα μνημεία της: την Παναγία του Μπούργκου.
Τα ανακαινισμένα λουτρά της Καλλιθέας οδηγούν σε μία υπέροχη παραλία
Είναι αυτές οι τρεις μαγευτικές αψίδες, είναι το χρυσοκόκκινο της πέτρας, είναι που φτιάχνει το τέλειο background για τη διοργάνωση μουσικών εκδηλώσεων. Ο γοτθικός καθεδρικός ναός κατασκευάστηκε στο πρώτο μισό του 14ου αι., ενώ το κομμάτι που λείπει έπεσε από βομβαρδισμούς κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Με έναν χάρτη ανά χείρας ξεκλειδώνεις όλα τα μυστικά, διασχίζεις καθεμία από τις 11 πύλες, βρίσκεις τη δική σου αγαπημένη γωνιά μακριά ή όχι απ’ τον συνωστισμό, επισκέπτεσαι τα καφενεία, τους ναούς, στέκεσαι κάτω από τις επάλξεις και μόνο τότε, όταν χορτάσεις, θυμάσαι τον έξω κόσμο, μόνο τότε παραδίδεσαι εκτός των τειχών.
Λέγεται μελεκούνι, λιώνει σαν μέλι και γίνεται ανάρπαστο! Το παραδοσιακό γλυκό της Ρόδου, κατά την παρασκευή του
Θέα θάλασσα
Απ’ την ακτή Σαχτούρη στο Μανδράκι. Η παραλιακή λεωφόρος οδηγεί στη Νέα Αγορά και στα μοναδικής αρχιτεκτονικής κτίσματα της Ιταλοκρατίας: στη Νομαρχία (παλιό κυβερνείο), στο Εθνικό Θέατρο και στην εκκλησία του Ευαγγελισμού (σημερινή μητρόπολη και πιστό αντίγραφο του Αγίου Ιωάννη που βρισκόταν δίπλα στο Καστέλο). Νεογοτθικές, αναγεννησιακές, αραβικές και βενετσιάνικες επιρροές συνθέτουν ένα ασυνήθιστο αμάλγαμα που μοιάζει να σε ακολουθεί κατά πόδας και εκτός Μεσαιωνικής Πόλης. Δεν θα γλιτώσεις.
Αρχαία Κάμειρος με θέα το Αιγαίο. Πλούσια τα κατάλοιπα της τρίτης ισχυρότερης αρχαίας πόλης του νησιού
Το στρατιωτικό λιμάνι της αρχαιότητας -σήμερα πολυσύχναστη μαρίνα- φιλοξενεί τα δύο περιβόητα χάλκινα ελάφια (πλατώνια), τα σύμβολα του νησιού. Πάνω τους λέγεται πως πατούσε ο κολοσσός της Ρόδου, ένα από τα επτά θαύματα της αρχαιότητας και ενσάρκωση του θεού Ηλιου – η ύπαρξη και η θέση του οποίου έχει διχάσει αρχαιολόγους και επιστήμονες.
Από τη μια ο φάρος με τον πύργο του Αγίου Νικολάου και οι 3 ανεμόμυλοι και στην απέναντι άκρη ο τρούλος του Ελλη (πρώην θαλάσσια λουτρά La Ronda) που προλογίζει την ομώνυμη ακτή. Η δε μύτη του κόλπου, κλείνει ειδυλλιακά στο κιτρινωπό, αρτ ντεκό κτίριο του επισκέψιμου Ενυδρείου όπου εδρεύει ο Υδροβιολογικός Σταθμός Ρόδου.
Στην κορυφή της ακρόπολης της Ιαλυσού, η Παναγία του Φιλερήμου
Βέβαια, ειδική μνεία αξίζει στο ιστορικό Ξενοδοχείο των Ρόδων, το οποίο έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην «εδραίωση» του κοσμοπολίτικου γίγνεσθαι του νησιού: από το 1929 στεγάζει το καζίνο της πόλης και στα κοντά 90 χρόνια ζωής του φιλοξένησε μεγιστάνες, σεΐχηδες και ουκ ολίγους βαθύπλουτους Ευρωπαίους… Ολα καλά και όλα ωραία ως εδώ.
Την απόλυτη θέα στην αμμουδερή Ιαλυσού ξεπροβάλλει η Μονή της Παναγίας του Φιλερήμου, αφιερωμένη στη Ζωοδόχο Πηγή. Απέναντι από το έργο των Ιωαννιτών Ιπποτών ξεκινά ο Γολγοθάς, το μονοπάτι με τα 14 προσκυνητάρια που αναπαριστούν τα Πάθη του Χριστού και οδηγούν στον 18 μ. σταυρό. Εκεί να δεις θέα…
Μια καρδιά στα πόδια της Λίνδου: το λιμανάκι του Αγ. Παύλου, από την ακρόπολη
Από την παραλιακή Ιαλυσό συνεχίζεις προς Πάνω Καλαμώνα για να συναντήσεις τη διάσημη Κοιλάδα των Πεταλούδων που διασχίζεται από τον ποταμό Πελεκάνο και στεφανώνεται απ’ την ιστορική μονή Καλόπετρας (1782). Μέσα Ιουνίου έως τέλη Σεπτέμβρη είναι η ιδανική περίοδος για να γίνεις μάρτυρας του φαντασμαγορικού φαινομένου συγκέντρωσης εκατοντάδων χιλιάδων πεταλούδων (του είδους Panaxia quadripunctaria) που κατακλύζουν την καταπράσινη κοιλάδα για να αναπαραχθούν.
Ρουφάς ίσκιο και συνεχίζεις προς τις πολύχρωμες Φάνες το χωριό της καλλιτεχνικής δημιουργίας για εσένα και τους 800 κατοίκους του, που… έπιασαν τα πινέλα και άλλαξαν για τα καλά την αλλοτινή του όψη. Επόμενη στάση η αρχαία Κάμειρος, η μικρότερη από τις τρεις ισχυρές πόλεις του νησιού. Στην πλάτη σου αναπτύσσονται οι καταπράσινες πλαγιές του Προφήτη Ηλία, του δεύτερου υψηλότερου βουνού της Ρόδου -το πρώτο είναι ο Αττάβυρος νοτιότερα- το οποίο επιφυλάσσει μια από τις ωραιότερες φυσιολατρικές διαδρομές.
Υδάτινο πέπλο στον παράδεισο των Επτά Πηγών
Οπως σύντομα θα καταλάβεις, οι Ιταλοί άφησαν παντού το στίγμα τους. Τη δεκαετία του ’30 και στο πλαίσιο ανοικοδόμησης του νησιού, δημιούργησαν 4 πρότυπα χωριά: στην Κατταβιά, στα Κολύμπια, στον Καλαμώνα και στην Ελεούσα, το χωριό Campo Ciaro. Εδώ λοιπόν εγκαταστάθηκαν υλοτόμοι από τη Β. Ιταλία που καθάριζαν το δάσος και προστάτευαν το βουνό. Τα χνάρια τους στολίζουν την απόκοσμη πλατεία που φανερώνει τα λείψανα της αγοράς, τη φυλακή και το σανατόριο των Δωδεκανήσων.
Επιπλέον, στην κορυφή του βουνού, μετά το χωριό Σάλακος, έχτισαν δύο μαγευτικά σαλέ, τα (εν λειτουργία σήμερα) ξενοδοχεία «Ελαφος» και «Ελαφίνα», για να φιλοξενούν τους βαθμοφόρους του ιταλικού στρατού Και τα δύο… άξια αξιοθέατα ως σήμερα. Οι ορεινές περιπλανήσεις συνεχίζονται στον Εμπωνα Ατταβύρου, ο οποίος πρωτοστατεί στα γευστικά δρώμενα χάρη στις φημισμένες του ταβέρνες. Εναλλακτικά κατηφορίζεις στη Σκάλα Καμείρου, την οποία επιλέγεις είτε για τις ψαροταβέρνες της ή για το λιμάνι απ’ όπου σαλπάρουν τα καΐκια για τη γειτονική Χάλκη.
Γαϊδουράκια αναλαμβάνουν την ανάβαση έως την ακρόπολη της Λίνδου
Απαξ, πάντως, και αντικρίσεις το Καστέλλο Κρητηνίας, λίγα χιλιόμετρα σε χωρίζουν από τη δυτικότερη άκρη του νησιού και το κάστρο του Μονόλιθου – ένα από τα τέσσερα ισχυρότερα της Ρόδου. Το απόρθητο φρούριο ισορροπεί στη μύτη ενός απόκρημνου, 237 μ. βράχου. Στον εξώστη του βολεύεσαι. Προφυλαγμένος απ’ τους εχθρούς στήνεις καρτέρι στη δύση.
Η ακτή της Μεσογείου
Η ανατολική Ρόδος είναι μια… απέραντη πλαζ. Τιρκουάζ νερά, αμμουδιές σε όλα τα δυνατά μήκη και πλάτη, ομπρέλες, θαλάσσια σπορ και beach bars για οικογένειες, ζευγάρια και άπαντες ενδιαφερομένους. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο που κατά μήκος της ακτογραμμής συγκεντρώνονται κάποια από τα πιο δυνατά «ονόματα» του νησιού (βλ. Φαληράκι, Παναγιά Τσαμπίκα, Λίνδος ή αγαπημένο των wind surfers Πρασονήσι).
Ποτέ το «υπερβολικό» δεν έμοιαζε τόσο ωραίο. Σπίτι του 1902, το Λαογραφικό Μουσείο στην Κοσκινού
H γνωριμία ξεκινά στο χωριό Κοσκινού, ένα από τα λίγα που διατηρούν τα παλιά σπίτια με τους περίφημους πυλιώνες (οι εξώθυρες από πωρόλιθο των ροδίτικων σπιτιών). 3 χλμ. ανατολικότερα ξεπροβάλλουν τα Λουτρά της Καλλιθέας· το εντυπωσιακό κέντρο υδροθεραπείας των Ιταλών. Χτίστηκαν το ’29, λειτουργούσαν έως το ’68 και από το 2007 μας υποδέχονται αναστηλωμένα στην παλιά τους αίγλη.
Επόμενη στάση το περιβόητο Φαληράκι, ο απόλυτος προορισμός Αγγλων, Αυστριακών και λοιπών… αλλοδαπών. Από δω και πέρα ξεδιπλώνονται οι παραλίες Αντονι Κουίν (διάσημη απ’ τα γυρίσματα της ταινίας «Τα κανόνια του Ναβαρόνε»), Λαδικό, Τραγανό και Αφάντου – στο ομώνυμο, μάλιστα, χωριό φιλοξενείται από το 1970 και Golf Club διεθνών προδιαγραφών.
Το πλατώνι, με βλέμμα στο Μανδράκι
Τα τουριστικά Κολύμπια μαγνητίζουν το δικό τους κοινό, ενώ προλογίζουν και το Μοναστήρι της Παναγιάς Τσαμπίκας (14ος αι.). Το υπέρτατο προσκύνημα δανείζει το όνομά του σε χιλιάδες Ροδίτες (Τσαμπίκους και Τσαμπίκες) καθώς προτιμάται από δεκάδες άτεκνα ζευγάρια που ανηφορίζουν τα 300 σκαλιά μέχρι την Πάνω Μονή για να κάνουν το τάμα τους.
Και για να λύσουμε τις απορίες: η ονομασία Τσαμπίκα προέρχεται από τη λέξη «τσάμπα», που σημαίνει «σπίθα» και συνδέεται με τον τρόπο φανέρωσης της εικόνας – η οποία φυλάσσεται στην Κάτω Μονή.
Το «νησί μες στο νησί», στη βραδινή της φορεσιά η κυκλαδίτικη μαγεία της Λίνδου
Μετά την ανάβαση… βουτιά στην όαση δροσιάς των Επτά Πηγών, στην κατάφυτη ρεματιά με την τεχνητή λίμνη, τον καταρράκτη και το φράγμα που έφτιαξαν οι Ιταλοί για την υδροδότηση του πρότυπου γεωργικού χωριού στα Κολύμπια. Κι ύστερα μπαίνεις στον Αρχάγγελο. Πάνω απ’ τον οικισμό στέκεται το μεσαιωνικό κάστρο, ενώ προς το χωριό Χαράκι και απέναντι από την παραλία της Αγάθης, ξεπροβάλλει το βυζαντινό κάστρο Φερακλού.
Αισίως πια φτάνεις στο μέρος που επέλεξαν κροίσοι, σταρ και μύθοι του Χόλιγουντ ως αγαπημένο τους προορισμό, χρόνια πριν από σένα. Λίνδος: η θρυλική σταρ, η κυκλαδίτικη πολιτεία των Δωδεκανήσων, το… νησί μες στο νησί! Ξασπρισμένα νοικοκυριά και επιβλητικά καπετανόσπιτα, γκουρμέ εστιατόρια και υπερπολυτελείς βίλες, μια κατάμεστη αμμουδιά, ένας γαλήνιος όρμος αφιερωμένος στον Αγιο Παύλο και, στο στεφάνι της, η αρχαία ακρόπολη.
Η Παναγιά η Τσαμπίκα αυτοπροσώπως!
Αφήνεις το αυτοκίνητο. Κινείσαι με τα πόδια (ή αλλιώς με γαϊδουράκια). Ανεβαίνεις στο κάστρο απ’ το ίδιο καλντερίμι που χρησιμοποιούσαν κάποτε οι αρχαίοι, οι βυζαντινοί και οι πανταχού παρόντες Ιωαννίτες Ιππότες. Αντικρίζεις τα τείχη, τη δωρική στοά, το θέατρο, τις βυζαντινές εκκλησίες, τη λαξευμένη σε βράχο τριημιολία της Λίνδου, τον τάφο του «σοφού» Λίνδιου Κλεόβουλου.
Στην κορυφή ορθώνεται ο ναός της Αθηνάς (4ος π.Χ. αι). Αγναντεύει τη μοναδική από τις τρεις αρχαίες πόλεις της Ρόδου που κατοικείται έως σήμερα, που αντανακλά περίτρανα την έκδηλη αρχοντιά που σημαδεύει όλο το νησί. Που όσος χρόνος κι αν περάσει, δεν λέει να ξεθωριάσει.
Κι ο χρόνος ακόμα, κυλάει… λατινικά. Στην εκκλησία του Ευαγγελισμού
