Παρατηρήσεις επί της Μελέτης Κατάρτισης Σχεδίου (Master Plan) Εφαρμογής Προγράμματος «Διαλογής στην Πηγή» Δήμου Ρόδου
Στις 24 Ιουλίου 2015 (αρ. απόφ. 382Α) συζητήθηκε και αποφασίστηκε κατά πλειοψηφία η οριστική παραλαβή της Μελέτης µε τίτλο «Κατάρτιση Σχεδίου (MASTER PLAN) Εφαρμογής Προγράμματος Διαλογή στη Πηγή». Επίσης αποφασίστηκε και η έναρξη των διαδικασιών δημόσιας ανοικτής πρόσκλησης εκδήλωσης ενδιαφέροντος προς τα εγκεκριμένα συλλογικά Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης Συσκευασιών για την κατάθεση πρότασης συνεργασίας σχετικά µε την ανάπτυξη και εφαρμογή του προγράμματος Διαλογής στην Πηγή (ΔσΠ) για τα απόβλητα συσκευασίας του Δήμου Ρόδου. Επί της απόφασης αυτής θα θέλαμε να καταθέσουμε μερικές παρατηρήσεις ύστερα από συνεδρίαση του Συλλόγου μας την Τετάρτη 12 Αυγούστου 2015.
Η βέλτιστη λύση για τη διαχείριση απορριμμάτων θα πρέπει να στηρίζεται στο τρίπτυχο Πρόληψη-Επαναχρησιμοποίηση-Ανακύκλωση και Κομποστοποίηση. Η λύση αυτή είναι περιβαλλοντικά, οικονομικά και κοινωνικά πιο ορθή αφού δεν οδηγεί σε επικίνδυνες και ακριβές λύσεις όπως η καύση, παρατείνει το χρόνο λειτουργίας των ΧΥΤΑ, έχει το χαμηλότερο κόστος εγκατάστασης και λειτουργίας και δημιουργεί περισσότερες θέσεις εργασίας ενώ έχει πολύ μεγάλη κοινωνική αποδοχή.
Η Διαλογή στην Πηγή (ΔσΠ) δηλαδή ο διαχωρισμός των απορριμμάτων σε κατηγορίες στο σημείο παραγωγής τους, έχει κεντρικό ρόλο στην ανακύκλωση και κομποστοποίηση των απορριμμάτων και ως τέτοια έχει καθιερωθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). Εξάλλου σύμφωνα με την οδηγία πλαίσιο 2008/98/ΕΚ (άρθ. 11, παρ. 2 & 3) όπως ενσωματώθηκε στην ελληνική νομοθεσία (Ν. 4042/2012, άρθ. 27 παρ. 1) η ΔσΠ καθορίζεται ως απαραίτητη νομική υποχρέωση των κρατών μελών τουλάχιστον για το γυαλί, χαρτί, πλαστικό και μέταλλα και τρόπος επίτευξης των ποσοτικών και ποιοτικών στόχων της «Ευρωπαϊκής κοινωνίας της ανακύκλωσης με υψηλό επίπεδο εξοικονόμησης φυσικών πόρων».
Για να είναι όμως ένα σύστημα ΔσΠ αποδοτικό και αποτελεσματικό πρέπει να σχεδιαστεί με λεπτομέρεια και να προβλεφθούν όσο το δυνατόν περισσότεροι παράμετροί του. Στην κατεύθυνση αυτή διακρίναμε ορισμένες αδυναμίες της Μελέτης τις οποίες θα θέλαμε να σας επισημάνουμε ώστε να διορθωθούν όσο πιο σύντομα γίνεται, εάν βεβαίως επιδίωξή μας δεν είναι να έχουμε μια ακόμα μελέτη στις πολλές που έχουν εκπονηθεί για τη διαχείριση των Αστικών Στερεών Αποβλήτων (ΑΣΑ) αλλά η αποτελεσματική οργάνωση και λειτουργία της ανακύκλωσης στο νησί μας.
Παρατηρήσεις
1. Στο σχέδιο εφαρμογής του προγράμματος Διαλογή στην Πηγή (ΔσΠ) για την εναλλακτική διαχείριση των δημοτικών αποβλήτων συσκευασίας (παρ. 2.1.1 και 2.1.2) περιγράφονται οι δύο εναλλακτικές δυνατότητες που έχει ο Δήμος Ρόδου. Είτε δηλαδή να οργανώσει μόνος του ένα σύστημα ΔσΠ για τα απόβλητα συσκευασίας είτε σε συνεργασία με κάποιο ή κάποια από τα εγκεκριμένα Συλλογικά Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης Συσκευασιών. Δεν υπάρχουν όμως επαρκή οικονομικά δεδομένα ούτε τεχνικές λεπτομέρειες ούτε για το πρώτο ούτε για το δεύτερο σενάριο που θα μας οδηγούσαν στην επιλογή της καλύτερης λύσης. Δεν υπάρχει για παράδειγμα καμία οικονομική προσέγγιση για την επένδυση που θα απαιτηθεί για την πλήρη ανάπτυξη του συστήματος σε όλο το νησί όπως περιγράφεται στο Παραδοτέο Γ ειδικά σε κάδους και απορριμματοφόρα.
Η άποψή μας πάντως είναι ότι επιβάλλεται η συνεργασία με ένα Συλλογικό Σύστημα Διαχείρισης όπως και τελικά αποφασίστηκε από το Δημοτικό Συμβούλιο. Όμως θα πρέπει σε κάθε περίπτωση οι όροι να διασφαλίζουν την οικονομική βιωσιμότητα του σχεδίου και επιτέλους την έναρξη σοβαρής προσπάθειας για ανακύκλωση αφού αυτή είναι υποχρέωση των διαχειριστών συσκευασιών, των Συστημάτων Εναλλακτικής Διαχείρισης, των φορέων διαχείρισης αποβλήτων και της πολιτείας σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στα άρθρα 6-12 του Ν. 2939/2001 .
Η διαδικασία αυτή που πρέπει μάλιστα να γίνει χωρίς οικονομική επιβάρυνση των πολιτών έχει ήδη καθυστερήσει δραματικά για το νησί μας. Να θυμίσουμε ότι η σχετική πρώτη συμφωνία μεταξύ της Δημοτικής Επιχείρησης Καθαριότητας Ρόδου ΔΕΚΡ που εκπροσωπούσε τους πρώην Δήμους Ροδίων, Ιαλυσού, Καλλιθέας και Πεταλούδων, δηλαδή το 70% του μονίμου και εποχικού πληθυσμού του νησιού της Ρόδου, και της ΕΕΑΑ Α.Ε. (Ελληνική Εταιρεία αξιοποίησης Ανακύκλωσης) υπεγράφη στις 27/4/2006 αλλά ουδέποτε υλοποιήθηκε με ευθύνη της δεύτερης των συμβαλλομένων
2. Στη μελέτη δεν προβλέπεται ο πλήρης κύκλος λειτουργίας του συστήματος ΔσΠ. Δηλαδή πού θα οδηγούνται, τι επεξεργασία θα γίνεται και πού θα διατίθενται το απόβλητα του συστήματος. Για παράδειγμα αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει μονάδα κομποστοποίησης για τα βιοδιασπώμενα απόβλητα οπότε λογικά δεν είμαστε σε θέση να τα συλλέγουμε αν δεν δημιουργηθεί αποδέκτης. Για τις συσκευασίες πρέπει να εξετασθούν οι δυνατότητες και περιορισμοί του ΚΔΑΥ, καθώς φυσικά και ο χρόνος ολοκλήρωσης του έργου αλλά κυρίως το πλαίσιο λειτουργίας του. Να τονίσουμε εδώ την ιδιαίτερη σημασία της εξεύρεσης λύσης στο πρόβλημα των βιοαποβλήτων αφού αυτά εκλύουν μεθάνιο (ισχυρό αέριο του θερμοκηπίου) και παράγουν πιθανά στραγγίσματα στο έδαφος με κίνδυνο για τα υπόγεια νερά. Από την άλλη η σωστή διαχείριση μπορεί να δώσει άριστης ποιότητας κομπόστ αλλά και ενέργεια μέσω της αξιοποίησης του βιοαερίου εάν υπάρχει αναερόβια λειτουργία της μονάδας κομποστοποίησης.
Επίσης μια μονάδα κομποστοποίησης θα μπορούσε να αποτελέσει λύση και για τη διαχείριση της ιλύος (λυματολάσπη) που παράγεται σε μεγάλες ποσότητες (16.000 τόνοι) από τους σταθμούς βιολογικού καθαρισμού του νησιού αλλά και άλλων οργανικών αποβλήτων όπως κλαδέματα , κτηνοτροφικά απόβλητα, υπολείμματα καλλιεργειών και θερμοκηπίων καθώς και απόβλητα ελαιοτριβείων.
3. Η κατανομή και οι παραγόμενες ποσότητες βιοαποβλήτων (Πίνακας 2-4, σελ. 11 Παραδοτέο Γ) θεωρούμε ότι χρήζει επανεξέτασης ειδικά για τις μονάδες εστίασης-διασκέδασης-φιλοξενίας όπως και ο αριθμός των απαιτούμενων κάδων αφού η μελέτη (πιν. 2-9) εκτιμά την άφιξη 2.100.000 τουριστών στη Ρόδο για το 2014 και ανάλογους αριθμούς για το μέλλον.
4. Δε γίνεται ειδική αναφορά για τον τρόπο λειτουργίας του συστήματος στα ξενοδοχεία ο αριθμός των οποίων σύμφωνα με τιη ίδια τη μελέτη είναι 495. Τα ξενοδοχεία και άλλοι χώροι εστίασης είναι μεγάλοι «τροφοδότες» βιοαποβλήτων και υλικών συσκευασίας οπότε θα πρέπει να τύχουν ξεχωριστής προσέγγισης ως προς τον τρόπο συλλογής αυτού του είδους των αποβλήτων.
5. Δεν υπάρχει ανάλυση SWOT (δυνατά και αδύνατα σημεία, ευκαιρίες και απειλές) για το ίδιο το σχέδιο παρά μόνο για το επικοινωνιακό κομμάτι.
6. Είναι εξαιρετικά σημαντικό να προβλέπεται η συμμετοχή και η εκπαίδευση των πολιτών στη διαδικασία και όχι απλά η ενημέρωση τους. Σε διαφορετική περίπτωση οι διαφορετικοί κάδοι θα κινδυνεύσουν να γεμίζουν από ξένα υλικά που θα κάνουν τη διαδικασία μη αποδοτική. Την εκπαίδευση θα μπορούσαν να την αναλάβουν εθελοντικές ομάδες μετά από σχετική επιμόρφωση.
Συνολικά, θα λέγαμε ότι είναι θετική η προσπάθεια του Δήμου για την καθιέρωση του συστήματος Διαλογής στην Πηγή (ΔσΠ). Η παρούσα μελέτη είναι μια πρώτη προσέγγιση στο θέμα από την οποία λείπουν ακόμα πολλά τεχνικά και οικονομικά στοιχεία. Το σημαντικότερο στοιχείο που λείπει είναι ότι δεν περιγράφεται επαρκώς ο κύκλος διαχείρισης των αποβλήτων δηλαδή:
1. Με ποια διαδικασία (προσωπικό, υλικά μέσα κλπ) θα γίνεται η συλλογή τόσο των υλικών συσκευασίας όσο και των βιοαποβλήτων και ποιο θα είναι το κόστος.
2. Πού και πώς θα γίνεται η επεξεργασία των υλικών της ανακύκλωσης και κομποστοποίησης. (μονάδα κομποστοποίησης, λειτουργία ΚΔΑΥ)
3. Πού και πώς θα γίνεται η διάθεση των επεξεργασμένων υλικών συσκευασίας και κομποστοποίησης.
Κατά την άποψή μας επιβάλλεται η περαιτέρω επεξεργασία του σχεδίου με κατάθεση απόψεων και άλλων επιστημονικών και επαγγελματικών φορέων. Προέχει όμως η συνεργασία με το Υπουργείο Παραγωγικής Ανασυγκρότησης, Περιβάλλοντος & Ενέργειας και την Περιφέρεια Ν. Αιγαίου ώστε η πρόταση του Δήμου να αποτελέσει κομμάτι του Εθνικού και Περιφερειακού Σχεδιασμού (ΕΣΔΑ και ΠΕΣΔΑ). Η συνεργασία με την Περιφέρεια γίνεται ακόμα πιο επιβεβλημένη ενόψει και της επικαιροποίησης του ΠΕΣΔΑ Ν. Αιγαίου που έχει αποφασιστεί από το Περιφερειακό Συμβούλιο (απόφαση 54/31-3-2015) .
Από την πλευρά μας παραμένουμε στη διάθεσή σας για περαιτέρω ανταλλαγή απόψεων και συν-διαμόρφωση ενός αειφορικού σχεδίου για τη διαχείριση των απορριμμάτων στο νησί της Ρόδου που θα βασίζεται στην πρόληψη, επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση-κομποστοποίηση.
