Πρόσφατα, αρχαίες ελληνικές επιγραφές σκαλισμένες σε βράχο βρέθηκαν σε ένα βουνό στο Τατζικιστάν, στην Κεντρική Ασία.
Οι επιγραφές, γραμμένες στην ελληνική γλώσσα στην περιοχή της Βακτρίας, αναγράφουν: «ΕΙΔΙΗΛΟ Υ…ϸΑΟΝΑΝϸΑΕ ΟΟΗ-ΜΟ ΤΑΚ-ΤΟΕ», που μεταφράζεται ως «Αυτό είναι το… του βασιλιά των βασιλέων, Βίμα Τάκτου», σύμφωνα με τον Nicholas Sims-Williams, κορυφαίο ειδικό στη μελέτη της βακτρικής γλώσσας.
Η βακτρική γλώσσα γραφόταν κυρίως με αλφάβητο βασισμένο στο ελληνικό σύστημα γραφής, γνωστό ως αριαο (Άρια). Μετά την κατάκτηση της Βακτρίας από τον Μέγα Αλέξανδρο το 323 π.Χ., η ελληνική γλώσσα καθιερώθηκε ως διοικητική γλώσσα από τους ελληνιστικούς διαδόχους του, τα βασίλεια των Σελευκιδών και των Ελληνοβακτριανών, για περίπου δύο αιώνες.
Αργότερα, η αυτοκρατορία των Κουσάν διατήρησε την ελληνική για διοικητικούς σκοπούς, αλλά σύντομα την αντικατέστησε με τη βακτρική. Η επιγραφή Rabatak (ανακαλύφθηκε το 1993 και αποκρυπτογραφήθηκε το 2000) καταγράφει ότι ο βασιλιάς των Κουσάν, Κανίσκα (περ. 127 μ.Χ.), εγκατέλειψε την ελληνική («Ιωνική») ως διοικητική γλώσσα υπέρ της βακτρικής («Άρια γλώσσα»).
Παρά την παρακμή της ελληνικής γλώσσας, το ελληνικό αλφάβητο συνέχισε να χρησιμοποιείται για τη γραφή της βακτρικής.
Οι αρχαιολόγοι στο Τατζικιστάν σπάνια έχουν την ευκαιρία να ανακαλύψουν νέα μνημεία λόγω της μορφολογίας του εδάφους. Τα μνημεία σε απομακρυσμένες ορεινές περιοχές είναι ιδιαίτερα δύσκολο να εντοπιστούν.
Ωστόσο, οι ντόπιοι κάτοικοι συμβάλλουν συχνά, αναφέροντας τις ανακαλύψεις τους στους αρχαιολόγους. Για παράδειγμα, το 1932, ένας βοσκός ονόματι Jura Ali βρήκε ένα καλάθι γεμάτο έγγραφα στο Όρος Mug, οδηγώντας στην ανακάλυψη του πρώτου κειμένου στη Σογδιανή γλώσσα και του αρχαίου οικισμού του Penjikent.
Με παρόμοιο τρόπο, ένας κάτοικος του χωριού Σολ στην περιοχή Hisor Sanginov εντόπισε επιγραφές σε άγνωστη γραφή στα βουνά.
Ο Bobomullo Bobomulloev, ερευνητής στο Ινστιτούτο Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Εθνογραφίας της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών του Τατζικιστάν, ανέλαβε την εξέταση της ανακάλυψης.
Η ανάλυση αποκάλυψε ότι οι επιγραφές ήταν γραμμένες σε αρχαία γραφή. Εντοπίστηκαν στο βόρειο τμήμα του φαραγγιού, κοντά στον δεξιό παραπόταμο του ποταμού Almosi, σε μια περιοχή γνωστή στους ντόπιους ως Khoja Mafraj.
Ο τοπικός βοσκός Sanginov Khaitali, που έκανε την ανακάλυψη, δήλωσε ότι είχε βρει περισσότερα ευρήματα στην περιοχή στο παρελθόν. Λόγω χιονοστιβάδων, τμήματα με επιγραφές έπεσαν στη βάση του γκρεμού. Το τμήμα που διασώθηκε είναι χαραγμένο σε επίπεδη επιφάνεια βράχου με τρεις γραμμές που περιλαμβάνουν 23 γράμματα.
Η Βακτρία ήταν ιστορική περιοχή της Κεντρικής Ασίας, ανάμεσα στην οροσειρά του Ινδικού Καυκάσου και τον ποταμό Όξο (νυν Αμού Ντάρια). Η περιοχή ονομάζεται επίσης «Βάκτρα», από έναν παραπόταμο του Αμού Ντάρια.
Παρά την ιστορική της ενότητα, σήμερα η περιοχή είναι μοιρασμένη ανάμεσα σε διάφορες χώρες, όπως το Τουρκμενιστάν, το Αφγανιστάν, το Ουζμπεκιστάν, το Τατζικιστάν και το Πακιστάν. Σημαντικές πόλεις της είναι η Σαμαρκάνδη (Ουζμπεκιστάν) και το Κουντούζ (βόρειο Αφγανιστάν).
Οι αρχαίοι Έλληνες περιέγραφαν την περιοχή ανατολικά της Περσίας και βορειοδυτικά της Ινδίας ως εστία αυτοκρατοριών ήδη από το 2500 π.Χ.
Τον 6ο αιώνα π.Χ., ο Κύρος ο Μέγας κατέκτησε τη Βακτρία και την ενέταξε στην Περσική Αυτοκρατορία. Μετά την ήττα του Δαρείου Γ΄ από τον Μέγα Αλέξανδρο στη Μάχη των Γαυγαμήλων το 331 π.Χ., η Βακτρία πέρασε σε ελληνική κυριαρχία.
Ο Μέγας Αλέξανδρος έπαιξε σημαντικό ρόλο στη διάδοση του ελληνικού πολιτισμού σε περιοχές μακρινές από τη Μεσόγειο.
Η ελληνιστική περίοδος (323-331 π.Χ.) έφερε πολιτιστικές μεταβολές και αλληλεπιδράσεις λόγω της ελληνικής παρουσίας στη Δυτική και Κεντρική Ασία.
Η Βακτρία, μια απομονωμένη περιοχή, αποτέλεσε έδρα του μοναδικού Ελληνοβακτριανού Βασιλείου.
Παρά την ελληνική παρουσία στην περιοχή από την εποχή του Αλεξάνδρου, η πλήρης ενσωμάτωση έγινε κατά την περίοδο των Σελευκιδών, της Ελληνομακεδονικής δυναστείας που κυβέρνησε μεγάλο μέρος της Μέσης Ανατολής στην ελληνιστική περίοδο.
