«Στηρίζοντας το παιδί που πενθεί…» γράφει η παιδοψυχολόγος Παυλίδη Σοφία, MSc
Στηρίζοντας ένα παιδί που βιώνει πένθος μέσα στην οικογένειά του, δεν είναι απλή υπόθεση. Επειδή ακριβώς όλα τα μέλη της οικογένειας συγκλονίζονται βαθιά από το ίδιο γεγονός, δεν είναι εύκολο για τους ενήλικες του στενού περιβάλλοντος να στηρίξουν ένα παιδί, όταν πρέπει πρώτα να διαχειριστούν τα προσωπικά συναισθήματα που μπορεί να τους ανακινεί η συγκεκριμένη απώλεια. Είναι σημαντικό, όσοι θέλουν να βοηθήσουν ένα παιδί που έχασε κάποιο αγαπημένο πρόσωπο, να γνωρίζουν ότι το φυσιολογικό πένθος είναι μια μακρόχρονη διεργασία. Κάθε παιδί, ανάλογα με την ηλικία , την προσωπικότητά του και την σχέση που είχε με τον εκλιπόντα, τη βιώνει διαφορετικά. Πιο συγκεκριμένα:
Βρεφική ηλικία (0-3 ετών): Το παιδί αυτής της ηλικίας δεν είναι σε θέση να αντιληφθεί την έννοια του θανάτου. Όμως, μπορεί να διαπιστώσει την απουσία κάποιου προσώπου μέσα από το σπίτι ή από το κοντινό περιβάλλον του , χωρίς την δυνατότητα να εκφράσει με λέξεις τα συναισθήματά του γύρω από αυτό το γεγονός. Επίσης, μπορεί να αντιληφθεί τις μεταπτώσεις στην διάθεση των γύρω του και ενδεχομένως να παρουσιάσει αλλαγές στην καθημερινότητά του εξαιτίας αυτών (π. χ αλλαγές στην ποιότητα του ύπνου του, στην διάθεση για φαγητό, ανεξήγητη γκρίνια και ευερέθιστη συμπεριφορά).
Προσχολική Ηλικία (3- 6 ετών): Για το παιδί αυτής της ηλικίας, ο θάνατος δεν είναι ένα αμετάκλητο ή μόνιμο γεγονός, πράγμα που φαίνεται και από την τάση να πιστεύει ότι αυτός που πέθανε θα επιστρέψει ξανά. Για τον λόγο αυτό, είναι σημαντικό να μην χρησιμοποιείτε διφορούμενες λέξεις όταν προσπαθείτε να εξηγήσετε σε ένα παιδί ένα τέτοιο συμβάν . Είναι καλύτερο να πείτε ότι κάποιος «πέθανε», παρά ότι «έφυγε» ή «χάθηκε», γιατί τέτοιου είδους επεξηγήσεις μπορεί να μπερδέψουν το παιδί και να του δημιουργήσουν φοβίες. Τα συναισθήματα, σε αυτήν την αναπτυξιακή φάση, εκφράζονται κυρίως μέσα από τις ζωγραφιές ή το παιχνίδι, που τον πρώτο καιρό της απώλειας, μπορεί να πάρει πιο επιθετικό χαρακτήρα σε σχέση με το προηγούμενο διάστημα. Ως αντίδραση στο πένθος, το παιδί προσχολικής ηλικίας μπορεί να παλινδρομήσει σε συμπεριφορές όπως π. χ πιπίλισμα δαχτύλου, υπερβολική προσκόλληση σε ενήλικα, νυχτερινή ενούρηση, κ.ά.
Σχολική Ηλικία (6-12 ετών): Από αυτήν την ηλικία το παιδί αρχίζει να αντιλαμβάνεται τον θάνατο ως ένα γεγονός οριστικό και μη αναστρέψιμο. Το παιδί πρέπει να ενθαρρύνεται να μιλήσει για την απώλεια και να διαβεβαιωθεί από τους οικείους του ότι δεν ευθύνεται με κανένα τρόπο για αυτό που συνέβη. Αν το παιδί, δεν θελήσει να παρευρεθεί στη κηδεία, δεν πρέπει να το πιέσετε να το κάνει. Αν πάλι ζητήσει να πάει, πρέπει πρώτα να το προετοιμάσετε για το τι θα δει κατά την διάρκεια της τελετής. Συνηθέστερες αντιδράσεις αυτής της ηλικίας είναι οι διαταραχές στη διάθεση, αυξημένο άγχος μήπως πεθάνει και άλλο μέλος της οικογένειας, και επιθετική συμπεριφορά.
Εφηβεία: Ο έφηβος έχει πλήρη γνώση της έννοιας του θανάτου και των συνεπειών που μπορεί να επιφέρει στην ζωή των υπολοίπων μελών της οικογένειας που χάνει κάποιο μέλος της. Ανησυχεί για το μέλλον, και αισθάνεται κυρίως έντονη θλίψη και θυμό για το γεγονός της απώλειας. Έχοντας στο μυαλό ότι «ο πόνος που μοιράζεται είναι μισός πόνος», πρέπει να ενθαρρύνετε τον έφηβο να μιλήσει για τα συναισθήματα που βιώνει λόγω του πένθους, και να τον διαβεβαιώσετε ότι θα έχει την αμέριστη κατανόηση και υποστήριξή σας.
Γενικά είναι σημαντικό να διατηρήσετε την καθημερινή «ρουτίνα» του παιδιού όσο πιο κοντά στα δεδομένα της ζωής που είχε και πριν την απώλεια. Η επαναφορά της καθημερινότητας σε κανονικούς ρυθμούς, βοηθά το παιδί να προσαρμοστεί πιο γρήγορα στη νέα κατάσταση. Είναι πολύ σημαντικό να ενθαρρύνετε το παιδί να συνεχίσει τη ζωή του, γιατί αυτό θα το βοηθήσει να αισθανθεί ξανά ότι υπάρχει ασφάλεια και κάποια σταθερότητα γύρω του.
