Ο «Ραφαήλ» σάρωσε την Ελλάδα τις τελευταίες ημέρες και τώρα η χώρα ετοιμάζεται για την επίσκεψη της «Σοφίας», η οποία έρχεται με άγριες διαθέσεις – χαμηλές θερμοκρασίες, χιόνια, βροχές. Την ώρα που η χώρα σαρώνεται -σε πολλές περιοχές- από έντονα φαινόμενα, πολλοί αναρωτιούνται από πού παίρνουν τα ονόματά τους οι μεγάλες κακοκαιρίες.
Ο Κώστας Λαγουβάρδο ο οποίος είναι διακεκριμένος μετεωρολόγος, διευθυντής Ερευνών του Αστεροσκοπείου Αθηνών και υπεύθυνος της ιστοσελίδας meteo.gr, εξήγησε την προέλευση των τόσο ιδιαίτερων ονομάτων των βαρομετρικών χαμηλών.
Η ονοματοδοσία, λοιπόν, σε έντονα καιρικά φαινόμενα ξεκίνησε στις ΗΠΑ και στη συνέχεια υιοθετήθηκε και από άλλες χώρες, ανάμεσά τους και η Ελλάδα. Κάθε φορά, λοιπόν, που ένα σύστημα πλησιάζει τη χώρα μας, οι επιστήμονες του Αστεροσκοπείου Αθηνών το… «βαφτίζουν». Γιατί;
Όπως εξήγησε ο κ. Λαγουβάρδος, ακολουθώντας την πρακτική Ευρωπαϊκών Μετεωρολογικών Υπηρεσιών (π.χ. το βρετανικό Metoffice), η ονοματοδοσία αποσκοπεί στο να διευκολύνει τη μεταφορά της πληροφορίας στους πολίτες ώστε να λάβουν, στο μέτρο του δυνατού, όλα τα απαραίτητα μέτρα-προφυλάξεις για την προστασία της ζωής και της περιουσίας τους.
Πότε ξεκίνησε όλο αυτό στη χώρα μας; Από την αρχή του 2017 αποφασίσθηκε να δίνονται ονόματα σε χαμηλά βαρομετρικά και διαταραχές τα οποία αναμένονταν να επιφέρουν σημαντικές κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις στη χώρα.
Η αρχή έγινε με την εξαήμερη κακοκαιρία «Αριάδνη» (05-11/01/2017), διευκρινίστηκε, όμως, τότε ότι οι επόμενες κακοκαιρίες με όνομα δεν θα έχουν απαραίτητα τις ίδιες δραματικές επιπτώσεις και την εμμονή που είχε η «Αριάδνη». Συνήθως «βαφτίζονται» κακοκαιρίες οι οποίες συνοδεύονται από πολύ ισχυρή ψυχρή εισβολή, με σφοδρότατες χιονοπτώσεις και σημαντική συσσώρευση χιονιού, ακόμα και σε παραθαλάσσιες περιοχές, με γνώμονα πάντα τη σοβαρότητα της κατάστασης, ώστε να αποφευχθούν υπερβολές. Στην ελληνική Μυθολογία, η Αριάδνη ήταν κόρη του βασιλιά Μίνωα της Κρήτης και της Πασιφάης. Το όνομά της συνδέεται ιδιαίτερα με τον μύθο του Θησέα, με τον Μινώταυρο και με τον θεό Διόνυσο. Τώρα πια, θα θυμίζει και το φαινόμενο που είχε φέρει πολύ χαμηλές θερμοκρασίες σε όλη τη χώρα.
Πάντως, το συνηθέστερο καιρικό φαινόμενο που «βαφτίζεται» με ανθρώπινα ονόματα είναι οι τυφώνες. Στη Μυθολογία, ο Τυφών ήταν γιος της Γαίας και του Ταρτάρου. Είχε μορφή ανθρώπου αλλά και θηρίου, ενώ ήταν και σύντροφος της Έχιδνας. Όταν θέλησε να ανέβει στον Όλυμπο για να εκδικηθεί τους θεούς για τον αποδεκατισμό των γιγάντων, οι θεοί πήραν τη μορφή ζώων και κρύφτηκαν στην Αίγυπτο. Ο Τυφώνας από τον θυμό του πετούσε από την κορυφή του Ολύμπου βράχους με μεγάλη δύναμη, βγάζοντας εκκωφαντικές κραυγές μέσα από τα 100 λαρύγγια που είχε. Έτσι, το όνομά του συνδέθηκε με το αντίστοιχα έντονο καιρικό φαινόμενο, κατά το οποίο υπάρχει κυκλωνική κυκλοφορία του ανέμου (κλειστή και περιστροφική, δηλαδή), γύρω από ένα κέντρο χαμηλής βαρομετρικής πίεσης.
Η ονοματοδοσία ακραίων καιρικών φαινομένων αποτελεί μια παλιά «συνήθεια». Κατά τον 19ο αιώνα οι τυφώνες στην Καραϊβική έφεραν το όνομα του αγίου που γιόρταζε την ημέρα εκδήλωσης του φαινόμενου. Αργότερα, οι μετεωρολόγοι άρχισαν να περιγράφουν τους τυφώνες με τις γεωγραφικές συντεταγμένες της θέσης όπου εκδηλώνονταν, γρήγορα όμως συνειδητοποίησαν ότι ήταν ευκολότερο να χρησιμοποιούν σύντομα, διακριτά ονόματα, τα οποία υπόκεινται σε μικρότερη πιθανότητα λάθους σε σχέση με τις παλαιότερες, δύσχρηστες μεθόδους. Τα πλεονεκτήματα αυτά είναι πολύ σημαντικά για την ανταλλαγή λεπτομερών πληροφοριών από εκατοντάδες σταθμούς, παράκτιες βάσεις και πλοία στους ωκεανούς.
Η χρήση γυναικείων ονομάτων στις κακοκαιρίες καθιερώθηκε τη δεκαετία του ‘40, υπό την επίδραση του μυθιστορήματος «Καταιγίδα» του Τζορτζ Ρ. Στιούαρτ, που εκδόθηκε το 1941. Από το 1953, τα ακραία καιρικά φαινόμενα παίρνουν τα ονόματά τους από καταλόγους που εκπόνησε το Εθνικό Κέντρο Τυφώνων των ΗΠΑ, οι οποίοι ενημερώνονται σήμερα από μια διεθνή επιτροπή του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού (WMO). Οι κατάλογοι αυτοί είχαν μόνο γυναικεία ονόματα μέχρι το 1979, αλλά έκτοτε άρχισαν να χρησιμοποιούνται και αντρικά.
Στην Ελλάδα, όπως τονίζει ο κ. Λαγουβάρδος, όταν οι επιστήμονες του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών καταλήξουν στο συμπέρασμα ότι ένα βαρομετρικό χαμηλό είναι επικίνδυνο, τότε αυτό παίρνει ένα όνομα, κατά προτίμηση από την ελληνική ιστορία ή μυθολογία – μία από τις εξαιρέσεις είναι ο τελευταίος «επισκέπτης», ο «Ραφαήλ». Σε κάθε περίπτωση, το όνομα που θα δοθεί από το Αστεροσκοπείο για κάποια επερχόμενη κακοκαιρία είναι μοναδικό και δεν θα δοθεί σε καμία άλλη καιρική διαταραχή στο μέλλον. Επίσης, αυτό το όνομα δεν επιλέγεται επίτηδες, βάσει της… «προσωποποίησης» των ακραίων φαινομένων που θα έρθουν στη χώρα, αλλά εντελώς τυχαία. Έτσι, δεν ισχύει ότι κάποιος από το Αστεροσκοπείο «υπέφερε» από κάποιο πρόσωπο με αυτό το όνομα και αποφασίστηκε να πάρει το όνομά του/της μια κακοκαιρία!
Ο διευθυντής Ερευνών του Αστεροσκοπείου Αθηνών δήλωσε, επίσης, ότι η επόμενη κακοκαιρία μετά τη «Σοφία» έχει ήδη όνομα και θα λέγεται «Τηλέμαχος» – όποτε κι αν αυτός μας επισκεφθεί- όπως ο μυθικός ήρωας της Ιθάκης, γιος του Οδυσσέα και της Πηνελόπης. Προς το παρόν, διατηρείται η αλφαβητική σειρά στην επιλογή των ονομάτων. Έτσι, μετά τον «Τηλέμαχο», θα επιλεγεί κάποιο όνομα για τα καιρικά φαινόμενα που θα ενσκήψουν στην Ελλάδα και θα αρχίζει από ύψιλον. Όπως «Υάκινθος» – προτείνουμε εμείς. Στην ελληνική μυθολογία με αυτό το όνομα είναι γνωστός ένας ωραιότατος νέος από τις Αμύκλες (πόλη της Λακωνίας κοντά στη Σπάρτη), εραστής του θεού Απόλλωνα, τον οποίο ο θεός σκότωσε κατά λάθος.
Αλήθεια, τι λέει για όλα αυτά η Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία (ΕΜΥ); Δεν υιοθετεί, λοιπόν, την ονοματοδοσία των βαρομετρικών χαμηλών και διατηρεί επιφυλακτική στάση, χωρίς όμως να κάνει κάποια δήλωση ή να ασκεί επίσημη κριτική.
Το σίγουρο είναι από το 2001 μέχρι σήμερα έχουν καταγραφεί 431 έντονα καιρικά επεισόδια. Δύσκολα θυμάται κάποιος τις χρονιές που συνέβησαν. Από το 2017, όμως, που άρχισαν να «βαφτίζονται», οι περισσότεροι θυμούνται τα ονόματά τους και τις καιρικές συνέπειές τους.
Εν αναμονή της «Σοφίας», λοιπόν, ο «Τηλέμαχος» ακολουθεί. Καλό χειμώνα!
