Για περισσότερους από τέσσερις αιώνες, ναυτικοί από κάθε γωνιά του κόσμου έχουν καταγράψει ένα σπάνιο, σχεδόν μεταφυσικό φαινόμενο: τη λάμψη του ωκεανού ως τον ορίζοντα. Οι περιγραφές κάνουν λόγο για «γαλακτερή» λάμψη που θυμίζει φώσφορο, τόσο έντονη ώστε να μπορεί κανείς να διαβάσει μέσα στο σκοτάδι. Το φαινόμενο αυτό, γνωστό ως «milky sea» (γαλακτερή θάλασσα), παρέμενε επί αιώνες ανεξήγητο.
Όπως αναφέρει το CNN, σήμερα, η επιστήμη κάνει ένα αποφασιστικό βήμα προς την κατανόηση του φαινομένου, χάρη στη δημιουργία της πρώτης ολοκληρωμένης βάσης δεδομένων με περισσότερες από 400 καταγεγραμμένες εμφανίσεις «γαλακτερών θαλασσών». Το έργο του μεταπτυχιακού φοιτητή Justin Hudson από το Πανεπιστήμιο του Κολοράντο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Earth and Space Science και ανοίγει τον δρόμο για την πρόβλεψη και τη μελέτη αυτών των μυστηριωδών βιοφωταυγών εκρήξεων.
Μικρόβια που φωτίζουν τον ωκεανό
Το φαινόμενο πιστεύεται ότι προκαλείται από υψηλές συγκεντρώσεις μικροσκοπικών βακτηρίων, του Vibrio harveyi, τα οποία εκπέμπουν συνεχή βιοφωταύγεια, σε αντίθεση με τα πιο γνωστά φωτοβόλα φυτοπλαγκτόν που λάμπουν στιγμιαία όταν διαταράσσονται. Αυτά τα βακτήρια πιθανώς χρησιμοποιούν τη λάμψη για να προσελκύσουν ψάρια — μέσω των οποίων επιβιώνουν στο πεπτικό τους σύστημα.
Από μία μοναδική δειγματοληψία το 1985 προέκυψε η υπόθεση αυτή, όμως τα υπόλοιπα στοιχεία προέρχονται κυρίως από μαρτυρίες ναυτικών και πιο πρόσφατα, από δορυφορικές εικόνες. Το 2021, ο καθηγητής Steven Miller απέδειξε ότι οι μεγαλύτερες «milky seas» είναι ορατές ακόμα και από το διάστημα, χάρη στην ομοιογενή και έντονη λάμψη που διαχέεται σε περιοχές που φτάνουν έως και τα 100.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα.
Πού και γιατί συμβαίνουν
Η νέα μελέτη αποκαλύπτει ότι οι περισσότερες καταγεγραμμένες εμφανίσεις του φαινομένου σημειώνονται στη Θάλασσα της Αραβίας και στα νερά της Νοτιοανατολικής Ασίας. Οι περιοχές αυτές παρουσιάζουν έντονη βιολογική δραστηριότητα λόγω της λεγόμενης «ανύψωσης» — της ανόδου ψυχρών και πλούσιων σε θρεπτικά συστατικά νερών από τα βάθη του ωκεανού στην επιφάνεια.
Ωστόσο, παρά την ευνοϊκή δυναμική, παραμένει άγνωστο γιατί μόνο συγκεκριμένες περιοχές φιλοξενούν «milky sea» φαινόμενα. Ενδείξεις συνδέουν την εμφάνισή τους με κλιματικά φαινόμενα όπως το El Niño και η Δίπολη του Ινδικού Ωκεανού, αλλά απαιτείται περαιτέρω έρευνα.
Μέσα από το σκοτάδι, μια ευκαιρία για γνώση
Η βιοφωταύγεια των «milky seas» δεν είναι απλώς ένα οπτικό θέαμα. Ενδέχεται να έχει βαθύτερες επιπτώσεις στην οικολογική ισορροπία, ιδίως σε ζώα που εξαρτώνται από το σκοτάδι για τροφή ή προστασία. Όπως σημειώνει η θαλάσσια βιολόγος Edith Widder, η παρουσία συνεχούς φωτός στον ωκεανό ενδέχεται να αλλάζει τις συμπεριφορές των οργανισμών και να διαταράσσει κύκλους με την άνοδο ειδών προς την επιφάνεια κατά τη διάρκεια της νύχτας.
«Το φως είναι καθοριστικός παράγοντας για τη συμπεριφορά των ζώων στη θάλασσα. Πώς αλλάζει η καθημερινή “μάχη” της επιβίωσης όταν τα πάντα είναι φωτισμένα;», αναρωτιέται η ίδια.
Το στοίχημα της πρόβλεψης
Η νέα βάση δεδομένων δίνει τη δυνατότητα στους επιστήμονες να εντοπίζουν περιοχές υψηλής πιθανότητας εκδήλωσης του φαινομένου. Εάν ένα ερευνητικό σκάφος καταφέρει επιτέλους να φτάσει εγκαίρως σε μια ενεργή «γαλακτερή θάλασσα», θα μπορούσε να συλλέξει κρίσιμα στοιχεία για τον σχηματισμό, τη διάρκεια και την επίδραση του φαινομένου στη θαλάσσια ζωή.
Σε μια εποχή όπου η κλιματική αλλαγή αναδιαμορφώνει τα οικοσυστήματα, η μελέτη των «milky seas» ίσως αποκαλύψει άγνωστες παραμέτρους για τις μικροσκοπικές αλλά κρίσιμες μορφές ζωής στη βάση της θαλάσσιας τροφικής αλυσίδας.
