Παρά τις βροχές-ρεκόρ που καταγράφηκαν φέτος στη χώρα μας, τουλάχιστον δέκα άνυδρα νησιά του Αιγαίου εξαρτώνται για άλλη μια χρονιά από τα καραβάκια-υδροφόρες για να βγάλουν το καλοκαίρι.
Οι ιστορίες είναι πάνω-κάτω οι ίδιες. Αφαλατώσεις που έχουν αγοραστεί αλλά δεν λειτουργούν επειδή δεν έχουν γίνει τα απαραίτητα συνοδευτικά έργα, άλλες που έχουν προβλήματα συντήρησης και μένουν ανενεργές, λιμνοδεξαμενές με αστοχίες. Και κάπως έτσι το νερό, αν και βασικό αγαθό, παραμένει ξανά ζητούμενο, κυρίως για τους μικρονησιώτες.
Στις αρχές Απρίλη, η πολιτεία οδηγήθηκε αναγκαστικά για ακόμη μια χρονιά στην υπογραφή δίμηνης, αρχικά, σύμβασης (μέχρι αρχές Ιουνίου) με τη μοναδική εταιρεία που δραστηριοποιείται εδώ και δεκαετίες στη μεταφορά νερού, με κόστος 10,40 ευρώ το κυβικό μέτρο (χωρίς ΦΠΑ) σε 10 νησιά: Αγαθονήσι, Λειψοί, Λέρος, Καστελόριζο, Πάτμος, Αμοργός, Δονούσα, Ηρακλειά, Κίμωλος, Μονή Πανορμίτη Σύμης. Το ίδιο καθεστώς υδροδότησης θα ισχύσει ύστερα από διαγωνισμό που ολοκληρώθηκε και για το υπόλοιπο καλοκαίρι, όπως όλα τα προηγούμενα χρόνια άλλωστε.
Η εκτιμώμενη ποσότητα για το 6μηνο από Απρίλη μέχρι και Σεπτέμβρη φέτος ανέρχεται στα 217.500 κυβικά, με κόστος 2,26 εκατομμύρια ευρώ. Πέρυσι η Γενική Γραμματεία Αιγαίου, που έχει την αρμοδιότητα, πλήρωσε όλη τη χρονιά περίπου 5 εκατομμύρια ευρώ για υδροφόρες σε εφτά νησιά των Κυκλάδων και πέντε της Δωδεκανήσου. Από το 2006 μέχρι και το 2014 έχουν διατεθεί 71,3 εκατομμύρια για τον ίδιο σκοπό. Η σημερινή συγκυρία και οι δυσκολίες που υπάρχουν προς το παρόν στα ταμειακά διαθέσιμα του κράτους πιέζουν τη διαδικασία. Και στο μέσο της διελκυστίνδας, ανάμεσα στην πολιτεία και τον επιχειρηματία, βρίσκονται οι νησιώτες, που περιμένουν το νερό τους.
Στους Λειψούς υπάρχουν πέντε γεωτρήσεις και δουλεύουν οι τρεις, ενώ η μονάδα αφαλάτωσης που έχει φτάσει στο νησί χρειάζεται συνοδά έργα. «Είναι αυτονόητο πως πρέπει να βρεθούν άλλες λύσεις. Δεν είναι εποχές να ξοδεύονται χιλιάδες ευρώ για μια υδροφόρα», παρατηρεί ο δήμαρχος, Φώτης Μάγγος. Στο Καστελόριζο η μονάδα αφαλάτωσης έχει χαλάσει εδώ και αρκετό καιρό και πρόσφατα η κυβέρνηση αποφάσισε να επιδοτήσει την επισκευή της. Αλλά αυτό δεν είναι το μόνο πρόβλημα. Η λιμνοδεξαμενή έχει ολοκληρωθεί εδώ και πάνω από μια δεκαετία αλλά δεν απέδωσε ποτέ, λόγω αστοχίας στην κατασκευή. Από το 2012 μέχρι και φέτος έχουν δαπανηθεί πάνω από ένα εκατομμύριο ευρώ για μεταφορά νερού μόνο στο Καστελόριζο.
Αντίστοιχη είναι η εικόνα και στη Λέρο. Η λιμνοδεξαμενή που κατασκευάστηκε πριν από αρκετά χρόνια δεν έδωσε ούτε έναν… κουβά νερό, ενώ το έργο της αφαλάτωσης έχει γίνει «γεφύρι της Αρτας» από το 2009. «Αν όλα κυλήσουν ομαλά απαιτούνται το λιγότερο τρία χρόνια για ένα έργο αφαλάτωσης. Αν γίνουν ενστάσεις ο χρόνος είναι πολύ μεγαλύτερος», εξηγεί ο δήμαρχος Λέρου, Μιχάλης Κόλιας. Η Σχοινούσα και το Κουφονήσι έχουν, μέχρι στιγμής, απαλλαχτεί από την ανάγκη της υδροφόρας με δυο αφαλατώσεις. Στη Δονούσα όμως η αφαλάτωση έχει φτάσει εδώ κι έναν χρόνο, χωρίς να υπάρχουν συνοδά έργα, που αναμένεται να δημοπρατηθούν τον Ιούνιο.
«Πληρώνουμε το νερό χρυσάφι», σχολιάζει ο πρόεδρος του νησιού Δημήτρης Πράσινος. Στην Ηρακλειά η αφαλάτωση δεν έχει ακόμη αγοραστεί, όπως και στα Κατάπολα Αμοργού. Στην Αιγιάλη, αντίθετα, η αφαλάτωση είναι αγορασμένη από πέρυσι αλλά τώρα θα δημοπρατηθούν τα συνοδευτικά έργα κι ο δήμαρχος, Ν. Φωστιέρης, ελπίζει με τις ευνοϊκότερες συνθήκες να προλάβει τον Αύγουστο. Στη Σύμη από τις τρεις αφαλατώσεις λειτουργεί σήμερα μόνο η μία.
«Χρειαζόμαστε ανταλλακτικά, αλλά οι προμηθευτές δεν παίρνουν μέρος στους διαγωνισμούς επειδή φοβούνται λόγω της κρίσης», υποστηρίζει ο δήμαρχος Σύμης, Λευτέρης Παπακαλοδούκας.
Ο νέος γενικός γραμματέας Αιγαίου, Γιάννης Γιαννέλης, θέλει να δώσει μέχρι του χρόνου οριστική λύση στο πρόβλημα. Μιλά για ανοιχτό διεθνή διαγωνισμό στον οποίο θα μπορούν να συμμετέχουν και ιδιώτες, για εγκατάσταση μονάδων αφαλάτωσης με συνοδευτικά έργα -όπου δεν υπάρχουν-, όπως επίσης λειτουργία και συντήρηση των μονάδων αυτών για μια 10ετία τουλάχιστον, ώστε να μην εμφανίζονται διαρκώς βλάβες. Σκέψεις υπάρχουν ακόμη και για επιδότηση κατοίκων μικρών νησιών, ώστε το κόστος του νερού να πέσει ακόμη πιο χαμηλά.
Πιλοτική αφαλάτωση με ρεύμα από ΑΠΕ
Μπορεί οι αφαλατώσεις -σε συνδυασμό με στέρνες, λιμνοδεξαμενές, φράγματα κ.λπ.- να μοιάζουν μονόδρομος για τα άνυδρα νησιά του Αιγαίου, αυτό όμως δεν σημαίνει πως η εγκατάστασή τους λύνει αμέσως όλα τα προβλήματα.
Η συντήρησή τους είναι συχνά ζητούμενο, ενώ προβληματική είναι ενίοτε και η ενεργειακή τροφοδοσία τους. «Τα φίλτρα κοστίζουν ακριβά και γι’ αυτό αρκετές μονάδες είναι εκτός λειτουργίας. Αν υπολογίσουμε και το ρεύμα της ΔΕΗ, ανεβαίνει η τιμή του κυβικού», σχολιάζει ο δήμαρχος Αμοργού, Νίκος Φωστιέρης, προτείνοντας Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας ώστε να πέσει το κόστος. Ο δήμαρχος της Φολεγάνδρου, Ελευθέριος Βένιος, είχε στη διάθεσή του πέρυσι τρεις μονάδες αφαλάτωσης, αλλά δεν κατέστη δυνατό να λειτουργήσουν όλες μαζί με αποτέλεσμα να υπάρχουν διακοπές. «Το ρεύμα που μας έδινε η ΔΕΗ είχε μειωμένη τάση και μηχανήματα όπως οι αφαλατώσεις θέλουν σταθερό ρεύμα για να δουλέψουν», λέει ο κ. Βένιος. Φέτος ελπίζει να πάνε όλα καλά με τους ρυθμιστές τάσης που τοποθετήθηκαν στο νησί. Ο δήμαρχος της Σύμης, Λευτέρης Παπακαλοδούκας, χρωστάει, όπως λέει, 500.000 ευρώ στη ΔΕΗ από τη λειτουργία των αφαλατώσεων και έχει λάβει προειδοποίηση πως θα «θα μας κόψει το ρεύμα».
Οι ερευνητές του Εργαστηρίου Ηπιων Μορφών Ενέργειας και Προστασίας του Περιβάλλοντος του ΑΕΙ Πειραιά (πρώην ΤΕΙ) έχουν ήδη αναπτύξει στο πλαίσιο προγράμματος αριστείας της Γενικής Γραμματείας Ερευνας και Τεχνολογίας μια πιλοτική μονάδα αφαλάτωσης που λειτουργεί με φωτοβολταϊκά και ανεμογεννήτρια. «Προτείνουμε μικρές μονάδες ΑΠΕ στα νησιά για συνδυασμένη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και νερού. Με το κόστος που έχει αυτή τη στιγμή το σύστημα, μπορούμε να παράγουμε νερό με 1,5 ευρώ το κυβικό μέτρο», εξηγεί ο κ. Γιάννης Καλδέλλης, επικεφαλής του εργαστηρίου και καθηγητής Μηχανολογίας.
ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΙΣ ΣΤΕΡΝΕΣ
Δεν υπάρχουν όμως μόνο οι αφαλατώσεις. Αρκετά νησιά… επιστρέφουν στις στέρνες. Από το 2008 η σύμπραξη μιας ιδιωτικής εταιρείας (Coca-Cola 3Ε) με τον διεθνή οργανισμό Global Water Partnership-Mediterranean (GWP-Med) έχει φτάσει σε 28 νησιά του Αιγαίου, εγκαθιστώντας ή επισκευάζοντας 50 συστήματα συλλογής ομβρίων και 3 μονάδες παραγωγής πόσιμου νερού. Πέρυσι εγκαταστάθηκαν δύο υπόγειες δεξαμενές στο Δημοτικό και το Γυμνάσιο των Λειψών, στο Δημοτικό Αλίντων στη Λέρο, αποκαταστάθηκε το σύστημα συλλογής ομβρίων υδάτων του Δημοτικού και Νηπιαγωγείου Πλάκας στην Πάτμο, ενώ εγκαταστάθηκε εφεδρική δεξαμενή στο ταχυδιυλιστήριο της λιμνοδεξαμενής της Αστυπάλαιας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΦΩΣΚΟΛΟΣ
