Δυναμικά επανέρχεται η Τουρκία στο Αιγαίο, σκιάζοντας ξανά το πρόσκαιρο κλίμα συνεννόησης που υπήρχε στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Με κινήσεις που συνδυάζουν στρατιωτική παρουσία, επικοινωνιακά τεχνάσματα και πολιτικά μηνύματα, η Άγκυρα δείχνει να ακολουθεί και πάλι μια τακτική ευθείας σταδιακής αμφισβήτησης των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων – γιατί εμμέσως δεν είχε σταματήσει ποτέ. Είτε μέσα από προκλητικές δηλώσεις και δημόσια παρουσίαση χαρτών, είτε με την εντατικοποίηση της αεροπορικής δραστηριότητας, η Τουρκία προσπαθεί να καταστήσει σαφές ότι το ενδιαφέρον της επικεντρώνεται σε ολόκληρο το Αρχιπέλαγος.
Τα στοιχεία που καταγράφει το Γενικό Επιτελείο Εθνικής Άμυνας δείχνουν ξεκάθαρα ότι η τουρκική δραστηριότητα έχει αυξηθεί αισθητά μέσα στο 2025. Από τον Ιανουάριο έως τον Ιούλιο φέτος, 189 τουρκικά αεροσκάφη πραγματοποίησαν 408 παραβάσεις των κανόνων εναέριας κυκλοφορίας στο FIR Αθηνών και 140 παραβιάσεις του Ελληνικού Εθνικού Εναέριου Χώρου. Οι αριθμοί αυτοί είναι πολλαπλάσιοι σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2024, όταν μόλις 55 τουρκικά αεροσκάφη προχώρησαν σε 59 παραβάσεις και καμία μα καμία παραβίαση.
Ακόμη πιο εντυπωσιακή είναι η σύγκριση με το 2023. Από τον Ιανουάριο μέχρι τον Ιούλιο εκείνου του έτους, οι ελληνικές αρχές είχαν καταγράψει 1.745 παραβάσεις και 1.164 παραβιάσεις, από 392 τουρκικά αεροσκάφη. Όμως τον Απρίλιο του 2023, αμέσως μετά τους φονικούς σεισμούς που έπληξαν την Τουρκία (είχαν καταγραφεί στις 6 Φεβρουαρίου αφήνοντας πίσω τους πάνω από 54.000 νεκρούς), η δραστηριότητα αυτή μηδενίστηκε. Η Ελλάδα, θέλοντας να δείξει έμπρακτη στήριξη, έστειλε τότε σημαντική ανθρωπιστική βοήθεια και ενεργοποίησε την επονομαζόμενη «διπλωματία των σεισμών», με στόχο την εκτόνωση της διμερούς έντασης. Η παύση των τουρκικών προκλητικών πτήσεων συνεχίστηκε για πολλούς μήνες είναι η αλήθεια, δημιουργώντας την πρόσκαιρη εντύπωση ότι οι δύο χώρες είχαν μπει σε περίοδο σχετικής ηρεμίας.
Ωστόσο, η ηρεμία αυτή δεν κράτησε για πολύ. Από τις αρχές του τρέχοντος έτους, και ιδιαίτερα τους τελευταίους τέσσερις μήνες, η Άγκυρα φαίνεται να επιστρέφει στις παλιές της τακτικές. Η συχνότητα και ο όγκος των παραβιάσεων και παραβάσεων αυξάνονται, ενώ παράλληλα εντείνονται και οι επικοινωνιακές κινήσεις, όπως η δημοσίευση χαρτών που επιχειρούν να δημιουργήσουν «εικόνα» τουρκικής παρουσίας σε διεθνή κοινή γνώμη και συμμάχους.
Τετρακόσιες οκτώ (408) παραβάσεις των κανόνων εναέριας κυκλοφορίας στο FIR Αθηνών και 140 παραβιάσεις του Ελληνικού Εθνικού Εναέριου Χώρου δεν τις λες και λίγες. Για να γίνει σαφές το πλαίσιο των ενεργειών αυτών, αξίζει να εξηγηθεί η διαφορά ανάμεσα σε «παράβαση» και «παραβίαση». Παράβαση σημειώνεται όταν τουρκικά αεροσκάφη εισέρχονται στο FIR Αθηνών χωρίς να ακολουθούν τους διεθνείς κανόνες εναέριας κυκλοφορίας – για παράδειγμα, χωρίς να καταθέσουν σχέδιο πτήσης ή αγνοώντας οδηγίες των ελληνικών αρχών ελέγχου. Το FIR (Flight Information Region) είναι μια μεγάλη εναέρια περιοχή για την οποία η χώρα μας έχει την ευθύνη παροχής πληροφοριών και ασφάλειας πτήσεων. Η παράβαση αφορά τους κανόνες πτήσης και την αεροπορική ασφάλεια, όχι άμεσα την κυριαρχία της χώρας.
Η παραβίαση, αντίθετα, είναι πολύ πιο σοβαρή υπόθεση. Συμβαίνει όταν ένα τουρκικό αεροσκάφος μπαίνει στον ελληνικό εθνικό εναέριο χώρο, δηλαδή πάνω από την επικράτεια και τα χωρικά ύδατα, χωρίς άδεια. Σε αυτή την περίπτωση, η ελληνική κυριαρχία παραβιάζεται άμεσα και η Πολεμική Αεροπορία κινητοποιείται άμεσα, απογειώνοντας μαχητικά αεροσκάφη για αναγνώριση και, αν χρειαστεί, αναχαίτιση.
Η Αθήνα πάντως παρακολουθεί προσεκτικά τις εξελίξεις και συνεχίζει να απαντά σε κάθε πρόκληση, τονίζοντας ότι η προστασία της κυριαρχίας και των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας δεν αποτελεί ζήτημα διαπραγμάτευσης. Παρακολουθεί επίσης επισταμένως τις απόρροιες της πρόσφατης δημοσίευσης του τουρκικού Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού. Επισήμως πρόκειται για έναν χάρτη που αποτυπώνει περιοχές με βάση σχεδιαστικές ανάγκες, ωστόσο στην πράξη επιχειρείται να λειτουργήσει ως μέσο προβολής ισχύος. Σε αυτόν τον χάρτη εμφανίζεται μια τεράστια θαλάσσια ζώνη στο κέντρο του Αιγαίου – σχεδόν μέχρι τις ακτές του Αγίου Όρους – ως «περιοχή ασκήσεων» των τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων. Η τοποθέτηση αυτή, αν και δεν αλλάζει τα νομικά δεδομένα, στέλνει ένα μήνυμα αμφισβήτησης που η Αθήνα προφανώς και δεν αγνοεί.
