Κοινό μυστικό: στην Κω δύσκολα έρχεσαι έτσι απλά. Κάποιος πρέπει να σε πείσει. Είναι γιατί οι τουρίστες την έχουν κάνει αποικία, που λένε. Ξέρεις, τα γνωστά υπερτουριστικά: ομπρελοξαπλώστρες χιλιομέτρων, βραχιολάκια all inclusive, μποτιλιάρισμα, απωθητικά νυχτερινά ξεσαλώματα, εκατοντάδες διαφημιστικές πινακίδες και κράχτες, και πολυεθνικές συνομιλίες, και δεν συμμαζεύεται. Καθόλου τυχαίο δεν είναι όλο αυτό το σκηνικό. Οταν όλη η Ελλάδα… πήγαινε (προς τον τουρισμό), η Κως μαζί με τη Ρόδο… γυρνούσαν. Απλά τα πράγματα: ήλιος, θάλασσα και αρχαιολογικοί χώροι. Το τρίπτυχο της επιτυχίας που κάνει τους τουρίστες του κόσμου να υποκλίνονται. Εκείνοι ξέρουν πολύ καλά γιατί έρχονται, εσύ δεν ξέρεις!
Η πόλη· η Κως· παζλ, μωσαϊκό, ψηφιδωτό, όπως θες πες την, το αποτέλεσμα είναι το ίδιο: είναι μοναδική. Κι επειδή δεν το περιμένεις, είναι μάλλον απροσδόκητα μοναδική. Τα τζαμιά και οι οθωμανικές κρήνες, το ιπποτικό κάστρο, τα κτίρια της ιταλοκρατίας, τα αρχαία οικοδομήματα, τα νησιώτικα σοκάκια, οι φοίνικες, η μαρίνα με τις θαλαμηγούς, οι τουρίστες με τα ποδήλατά τους, οι ζωγράφοι με τα καβαλέτα τους, οι 18.000 ντόπιοι. Κοσμοπολιτισμός, λάμψη, έκπληξη. Από την 3η χιλιετία π.Χ. δίπλα στις μικρασιατικές ακτές και με εύφορα εδάφη, εύκολα έγινε κέντρο. Την «καπέλωνε» πάντα η διπλανή Ρόδος, βέβαια, αλλά κανένα πρόβλημα. Από την κλασική εποχή στη ρωμαϊκή και τη βυζαντινή κι έπειτα και πάλι κέντρο του τάγματος των Ιωαννιτών Ιπποτών, των Οθωμανών, των Ιταλών.
Τώρα είναι κέντρο διακοπών. Χάρη σε όλα τα προαναφερθέντα, χάρη στην πόλη που ανοικοδόμησαν οι Ιταλοί μετά το σεισμό του 1933 και sτις ανασκαφές που διενήργησαν, χάρη και στα κρυστάλλινα νερά στις ωραίες αμμουδιές. Το πολυεθνικό της πρόσωπο και οι παροχές προς όλες τις φυλές του κόσμου είναι στα συν.
Σημαντική πρωτοτυπία: η Κως αγαπάει τα ποδήλατα. Ενας ποδηλατόδρομος 13 χιλιομέτρων διατρέχει την πόλη και καταλήγει στοΨαλίδι και στην παραλία του Φάρου από την άλλη. Φέτος, μάλιστα, προστέθηκε ένα νέο κομμάτι εντός πόλης, στην ακτή Ζουρούδη. Είτε μέσω αυτού είτε με τα πόδια, την πόλη θα την ξεψαχνίσεις. Αξίζει. Από το λιμάνι και τη μαρίνα θα βγεις στην υπέροχη Λεωφόρο των Φοινίκωνκαι μέσω της μικρής γέφυρας θα μπεις στο κάστρο της Νερατζιάς. Οι Ιωαννίτες Ιππότες το έκτισαν στα τέλη του 14ου αιώνα και, μαζί με το κάστρο του Αγίου Πέτρου στο Μπόντρουμ απέναντι, ήλεγχαν κατά τις Σταυροφορίες το πέρασμα προς τους Αγίους Τόπους. Καταπληκτική και η θέση του, και η θέα του, και οι εγκαταστάσεις του.
Από κάτω βρίσκεται η διάσημη πλατεία Ιπποκράτη και ο ακόμη πιο διάσημος πλάτανος, που θεωρείται ότι φυτεύτηκε από τον πατέρα της Ιατρικής, ο οποίος κουβέντιαζε στη σκιά του με τους μαθητές του. Περιφραγμένος και… γερασμένος, δυσκολεύει στη φωτογράφιση και την απόδοση της αξίας που του πρέπει. Κακά τα ψέματα: εδώ επιβάλλεται τοτζαμί της Λοζιάς (ή Γαζή Χασάν Πασά) του 1786, ένα κόσμημα από μόνο του. Ακολούθησε τους τουρίστες, ξέρουν καλά πού πάνε. Θα διασχίσουν τον πεζόδρομο, θα αγνοήσουν (για την ώρα) τα ταβερνάκια και τα καφέ και θα φτάσουν στην Αρχαία Αγορά με τις… αναμνήσεις από τα ιερά της Αφροδίτης και του Ηρακλή, που είναι παραδομένα άνευ όρων στα αγριόχορτα.
Μην τους αφήσεις ρούπι, επόμενη στάση θα κάνουν όλοι μεταξύ τωνοδών Μεγάλου Αλεξάνδρου, Πατριάρχου Γρηγορίου Ε΄ και Βασιλέως Παύλου στη Δυτική Αρχαιολογική Ζώνη, όπως λέγεται. Ενας τεράστιος ανοιχτός αρχαιολογικός χώρος για ωραία βόλτα που σε περνά από τιςΘέρμες, το Στάδιο, τον Ξυστό Δρόμο του Γυμνασίου, από οικίες με ψηφιδωτά και από το κορυφαίο Νυμφαίο, ένα καταπληκτικό οικοδόμημα, η είσοδος στο οποίο όμως δεν επιτρέπεται.
Αν διασχίσεις απέναντι την Πατριάρχου Γρηγορίου Ε΄, θα βρεις το Ρωμαϊκό Ωδείο, το οποίο βέβαια είναι εντελώς ανακαινισμένο και δέχεται στη σκηνή του πολιτιστικές εκδηλώσεις, και χαμηλότερα τη Ρωμαϊκή Οικία. Είναι όντως ρωμαϊκή έπαυλη, η οποία έχει αναστηλωθεί αλλά φέτος δεν είναι επισκέψιμη. Οσοι την έχουν δει εσωτερικά, πάντως, λένε τα καλύτερα.
Απέναντι βρίσκεται ο βωμός του Διονύσου και τριγύρω ρωμαϊκά λουτρά και σπαράγματα υδραγωγείου και άλλα σπαράγματα γενικώς που δημιουργούν σύγχυση στο μυαλό. Αν τώρα, εδώ που βρίσκεσαι, δεις τις πινακίδες για το Βαπτιστήριο του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου (ή Επτά Βήματα), πάρε μια τελευταία ανάσα και φτάσε μέχρι εκεί. Είναι ένα εντυπωσιακό βαπτιστήριο παλαιοχριστιανικής βασιλικής που λειτουργεί ως κοιμητηριακός ναός και λέγεται ότι είναι το μοναδικό γνωστό βαπτιστήριο που σώζεται ολόκληρο, με το θόλο και τους κίονες στη θέση τους.
Διαχρονικά ζωηρή
Με αυτά και με εκείνα, το μόνο που θες πια είναι σύγχρονη ζωή. Εντυπωσιασμένος από τον αρχαιολογικό πλούτο της πόλης της Κω, επιστρέφεις στην ακτή Κουντουριώτου για ανάσες θάλασσας. Δυσκολεύεσαι λίγο να τη δεις λόγω του κλειστού κόλπου και των καταρτιών των ιστιοπλοϊκών βέβαια, αλλά η κίνηση σε έχει πιάσει για τα καλά και σε παρασύρει μέσα από αλλεπάλληλα εστιατόρια και καταστήματα έως την πλατεία Ελευθερίας.
Δεν είναι μόνο ο παλμός και τα μαγαζάκια, δεν είναι οι μπαλονάδες και οι εντυπωσιασμένοι επισκέπτες ούτε τα πιτσιρίκια με τις μπάλες και τα ποδήλατα και η άπλα· είναι το σκηνικό γύρω τους που σε γοητεύει. Είναι που για πρώτη φορά με μία ματιά βλέπεις μπροστά σου όλη την ιστορία της Κω. Η Δημοτική Αγορά και οι στοές της, το τζαμί Defterdar και η κρήνη του, το τείχος της αρχαίας πόλης, τα κτίρια της ιταλοκρατίας, το ένα από τα οποία φιλοξενεί το αρχαιολογικό μουσείο, που ούτε και αυτό όμως είναι ανοιχτό για το κοινό φέτος. Σκέψου τώρα τι θησαυρούς θα κρύβει…
Αν θες ένα διάλειμμα από την αρχαιότητα, κατέβα στο λιμάνι και αναζήτησε τον Περικλή Λιάμη και την οικογένειά του, που θα σε μυήσουν με το απίστευτο καταδυτικό τους σκάφος και τις γνώσεις τους στην υποβρύχια Κω και Ψέριμο ή επίλεξε ένα καραβάκι για εκδρομή στα τουρκικά παράλια και τα γύρω νησιά. Αν έχεις όρεξη για κολύμπι, κατευθύνσου ανατολικά της πόλης. Εκεί θα βρεις τις μεγαλύτερες ξενοδοχειακές μονάδες του νησιού αλλά και δύο από τις πιο κοσμικές παραλίες του: Ψαλίδι και Αγιος Φωκάς «στρώνουν» σειρές από ξαπλώστρες, «παίζουν» σε πολλά ντεσιμπέλ και σε κάνουν μέρος της πολυεθνικής κοινότητας που ριζώνει κάθε χρόνο στην αμμουδιά.
Αν θέλεις ησυχία, συνέχισε λίγο ακόμη. Ο χωματόδρομος που θα συναντήσεις είναι έκπληξη από μόνος του για την Κω, αλλά, όταν αντικρίσεις τα Εμπρός Θέρμα (ή Θέρμες), όπου θα κατέβεις με γαϊδουράκι ή με τα πόδια αν δεν αντέχει το όχημά σου, τότε θα καταλάβεις τι θα πει έκπληξη. Ενα από τα εντυπωσιακότερα τοπία εμφανίζεται μπροστά σου: απότομα βράχια, μια στενή αλλά μεγάλη αμμουδιά και μια θαλασσινή «λιμνούλα» απ’ όπου αναβλύζουν ιαματικά νερά 30-50 βαθμών.
Ορεινές (και όχι μόνο) διαδρομές
Καλά όλα αυτά, αλλά η Κως φημίζεται πρώτα από όλα για τον Ιπποκράτη της, τον πατέρα της Ιατρικής. Ο δρόμος προς το φημισμένο Ασκληπιείοξεκινά από την πόλη, περνά από το χωριό Πλατάνι, όπου θα επιστρέψεις οπωσδήποτε για φαγητό ανατολίτικης κουζίνας στις ταβέρνες του, και μετά από το Ιπποκράτειο Ιδρυμα, που έχει σπουδαία βιβλιοθήκη και κήπο. Ο αρχαιολογικός χώρος μπορεί να μην έχει την έκταση που ίσως περίμενες, αλλά υστερεί σε σπουδαιότητα και ομορφιά. Υπήρξε ένα από τα πιο ονομαστά Ασκληπιεία της αρχαιότητας, βρισκόταν υπό καθεστώς ασυλίας από εχθρικές επιθέσεις και θεωρείται σήμερα κορυφαίο, καθώς εδώ οι ασθενείς δεν θεραπεύονταν μέσω εγκοίμησης και θεϊκής παρέμβασης, όπως στα υπόλοιπα γνωστά Ασκληπιεία, αλλά μέσω επιστημονικών ιατρικών μεθόδων. Ισως, λοιπόν, να ευσταθεί η θεωρία που τοποθετεί εδώ την Ιατρική Σχολή του Ιπποκράτη. Και οι γιατροί του κόσμου που καταφτάνουν στην Κω για τα συνέδρια και για να συμμετάσχουν στην αναπαράσταση της απαγγελίας του Ορκου του Ιπποκράτη πιθανότατα το πιστεύουν.
Από το Ασκληπιείο έχει ενδιαφέρον να συνεχίσεις προς τα δυτικά, ακολουθώντας τον ανηφορικό δρόμο του όρους Δίκαιος, με τη βλάστηση και την υπέροχη θέα στην πόλη και στα μικρασιατικά παράλια. Κάπως έτσι θα περιηγηθείς στην Κω με τρόπο εναλλακτικό, πιο… ήσυχο, αντικρίζοντας εικόνες που δεν περίμενες. Πρώτη από αυτές, το εγκαταλελειμμένο χωριό Χαϊχούτες. Κρυφοκοιτάς μέσα στα παλιά, ετοιμόρροπα πέτρινα σπίτια, βαδίζεις στα σιωπηλά δρομάκια πλάι στην πάντα φροντισμένη εκκλησία του Αγίου Δημητρίου και φτάνεις στο καφενεδάκι-μουσειάκι. Αν καθίσεις στη δροσερή αυλή, δεν θα το μετανιώσεις. Θα ξεχάσεις, όμως, μια για πάντα όσα νόμιζες για την Κω.
Η συνέχεια του δρόμου σε φέρνει στο Ασφενδού, το χωριό που σχηματίζεται από τις συνοικίες Ασώματος και Ευαγγελίστρια. Απόλυτη ησυχία, όμορφα σπίτια, τουρίστας ούτε για δείγμα. Θα τους συναντήσεις πάλι στη Ζια. Το τουριστικό ορεινό χωριό με τις ταβέρνες που διαφημίζουν φαγητό, με θέα στο ωραιότερο ηλιοβασίλεμα. Αν αντέχεις, κάθεσαι μαζί τους. Αν όχι, κατηφορίζεις πια προς τα παράλια, ηλιοβασίλεμα άλλωστε προσφέρει όλη η ορεινή διαδρομή που διέσχισες.
Κάτω, στον κεντρικό δρόμο που ξεκινά από την πόλη και διασχίζει το νησί, η κατάσταση μοιάζει… εμπόλεμη. Ποδήλατα, γουρούνες, ενοικιαζόμενα αυτοκίνητα, μηχανάκια και διάφορα άλλα τροχοφόρα κυκλοφορούν στους δρόμους, ντόπιοι και ξένοι τουρίστες οδηγούν καταπώς ξέρουν και καταπώς τους βολεύει, η ησυχία των βουνών έχει πάει περίπατο.
Το Τιγκάκι είναι ένας από τους πιο διάσημους προορισμούς τουριστών στην Ελλάδα, με αναρίθμητα ενοικιαζόμενα δωμάτια, ταβέρνες, καφετέριες… Ενα ατέλειωτο πάρτι δηλαδή για τους τουρίστες, που εξαπλώνονται και στις γειτονικές, επίσης διάσημες, παραλίες γύρω από το Μαρμάρι. Μάλιστα σε αυτές τις παραλίες έχουν κατασκευαστεί μικρές ράμπες για είσοδο στη θάλασσα (!) ενώ στις εισόδους των beach bars και των παραλιών υπάρχει parking ποδηλάτων.
Από εκεί αξίζει να ανέβεις πάλι στα βουνά και να φτάσεις στο Πυλί. Στο νέο Πυλί οι ντόπιοι είναι περισσότεροι από τους τουρίστες και σε παροτρύνουν να δεις την ωραία βρύση τους και τον τάφο της Ελληνιστικής περιόδου (Χαρμύλειο) ή να καθίσεις στα ταβερνάκια τους. Ο στόχος σου όμως να είναι το Παλιό Πυλί, μία από τις ωραιότερες εκπλήξεις της Κω. Σπίτια δεν θα βρεις πια μέσα στην πλούσια βλάστηση, θα βρεις όμως μια καταπληκτική τοποθεσία και το κάστρο του μεσαιωνικού οικισμού σε ένα απίστευτα νευραλγικό σημείο. Οι συνοδοιπόροι στο μονοπάτι είναι λίγοι και ο κόπος πολύς, αλλά η θέα από το καστέλι των Βυζαντινών και αργότερα των Ιωαννιτών Ιπποτών αξίζει. Κως, Κάλυμνος, Ψέριμος, Τουρκία απλώνονται μπροστά σου σε μια μεγαλειώδη εικόνα που δύσκολα εγκαταλείπεις. Να το κάνεις για να εντοπίσεις στα ριζά του λόφου τους Ταξιάρχες και την Παναγιά Καστριανή, τους ναούς του παλιού χωριού, που εγκαταλείφθηκε το 1830 λόγω επιδημίας, κι έπειτα να καθίσεις στο ταβερνάκι που σου προσφέρει σκιά και μεζέ. Εκπληκτικές εικόνες διαδέχονται η μία την άλλη μέσα στην κάψα του καλοκαιριού και τις ερημιές.
Δυτικές… ησυχίες
Στην Αντιμάχεια βρίσκεται το αεροδρόμιο. Και ένας κόμβος που βάζει τάξη στις οδικές μετακινήσεις. Εδώ θα πρέπει να είσαι ιδιαίτερα προσεκτικός στην οδήγηση, καθώς η κίνηση ξεπερνά κάθε όριο. Βόρεια είναι το Μαστιχάρι, το λιμάνι με τις ωραίες παραλίες, τις ψαροταβέρνες και τα καραβάκια που συνδέουν την Κω με την Κάλυμνο.
Το ίδιο το χωριό της Αντιμάχειας, τώρα, έχει να επιδείξει έναν ανεμόμυλο και ένα λαογραφικό μουσείο-σπίτι. Το απόλυτο αξιοθέατο της περιοχής, ωστόσο, είναι το ιπποτικό κάστρο της Αντιμάχειας. Με θέα στο στενό Κω-Νισύρου, παραδομένο στα αγριόχορτα και στην ησυχία, είναι από τα ωραιότερα αξιοθέατα του νησιού. Από εκεί θα δεις στα πόδια σου και την Καρδάμαινα, το άλλο κοσμικό λιμάνι, από όπου αναχωρεί το καράβι για Νίσυρο. Εδώ βρίσκονται μερικές από τις μεγαλύτερες ξενοδοχειακές μονάδες και κοντά τους εστιατόρια, καφετέριες, ενοικιάσεις παντός είδους οχημάτων και υπηρεσιών. Οι ωραίες παραλίες και η γειτνίαση με το αεροδρόμιο, το λιμανάκι με την περατζάδα και τα σκάφη γρήγορα αγαπήθηκαν και εξακολουθούν να αγαπιούνται.
Ως Ελληνας, όμως, ίσως αγαπήσεις περισσότερο το νοτιοδυτικό τμήμα του νησιού. Εκεί όπου ο τουρισμός φτάνει αποσπασματικά. Με εξαίρεση τον πολυφωτογραφημένο Αγιο Στέφανο με τις ωραίες παραλίες μπρος στη νησίδα Καστρί. Εδώ -βλέπεις-, πλάι στην αμμουδιά και τα κρυστάλλινα νερά, βρίσκονται τα ερείπια των δύο παλαιοχριστιανικών βασιλικών του Αγίου Στεφάνου (5ου-6ου αιώνα), που δεν αφήνουν κανέναν ασυγκίνητο.
Καμήλα, Κοχυλάρι, Λιμνιώνας, Μagic, Paradise, Markos… Οι παραλίες στα δυτικά είναι πιο χαλαρές, εξίσου όμορφες, αγαπημένες ντόπιων και Ελλήνων επισκεπτών. Το κεφαλοχώρι της Κεφάλου με την απρόσκοπτη θέα και το καστράκι είναι ολοζώντανα, το Καμάρι, το επίνειό της, πιο… ελληνικό και τα βουνά από πάνω τους πανέμορφα, γεμάτα ξωκλήσια, καστέλια και απάτητες πλαγιές. Τέρμα δυτικά, τα συναπαντήματα στο δρόμο λιγοστεύουν εντυπωσιακά. Και στον Αη Γιάννη τον Θεολόγολίγοι τελικά θα φτάσουν. Θα βολευτούν στο ταβερνάκι, στις αμμουδιές πλάι στους μικρούς κέδρους και όσοι δεν φοβηθούν τον κακοτράχαλο χωματόδρομο θα συνεχίσουν προς το Νότο, προς το ακρωτήριο του Κρίκελου, μέχρι να… τερματίσουν την Κω. Μόνο έτσι θα φτάσουν στον όρμο Χιλανδρίου, στην παραλία Cavo Paradiso, όπως λέγεται τα τελευταία χρόνια. Μια χούφτα ξαπλώστρες, μια καταπληκτική, τεράστια παραλία με φόντο τον εντυπωσιακό βράχο του Κρίκελου, λίγος κόσμος που έρχεται συστημένα. «Ελληνες κι εσείς;» θα ακούσεις. Ελληνες σχεδόν όλοι, που μαζί με μια χούφτα ψαγμένους τουρίστες δίνουν ραντεβού εδώ και χρόνια στην καντίνα του Σέμη. Και σε συστήνουν και αυτοί με τη σειρά τους σε μια Κω που ούτε φανταζόσουν πως υπήρχε. Είδες καμιά φορά;
