Η πνευμονιοκοκκική νόσος προκαλείται από το βακτήριο Streptococcus pneumoniae που είναι γνωστό και ως πνευμονιόκοκκος. Το βακτήριο αυτό προσβάλλει άτομα όλων των ηλικιών, αλλά ως πιο ευπαθείς ομάδες θεωρούνται τα μικρά παιδιά, οι ηλικιωμένοι και τα άτομα με χρόνια νοσήματα.
Η πνευμονιοκοκκική νόσος διακρίνεται στη διηθητική και τη μη διηθητική μορφή. Η διηθητική πνευμονιοκοκκική νόσος είναι λιγότερο συχνή αλλά περισσότερο σοβαρή και περιλαμβάνει τη βακτηριακή πνευμονία (λοίμωξη των πνευμόνων και/ή βακτηριαιμία), τη βακτηριαιμία (βακτήρια στο αίμα) και τη μηνιγγίτιδα (λοίμωξη των μηνίγγων που περιβάλλουν τον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό).
Το περίπου 80% των περιπτώσεων διηθητικής πνευμονιοκοκκικής νόσου σε ενηλίκους εμφανίζεται σαν βακτηριαιμική πνευμονία, ενώ στους μεγαλύτερης ηλικίας ασθενείς η νόσος χαρακτηρίζεται από σημαντική νοσηρότητα και θνησιμότητα. Η ασθένεια εμφανίζει υψηλή θνησιμότητα ακόμη και σε οικονομικά ανεπτυγμένες περιοχές, ενώ στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ η ετήσια επίπτωσή της φτάνει έως τις 85 περιπτώσεις ανά 100.000 άτομα.
Ο πνευμονιόκοκκος μεταδίδεται με σταγονίδια (βήχας, φτέρνισμα) από ένα άτομο που έχει εκδηλώσει πνευμονιοκοκκική νόσο ή είναι φορέας του (τον φέρει δηλαδή στον ρινοφάρυγγά του).
Οι παράγοντες κινδύνου που συσχετίζονται με την εμφάνιση διηθητικής πνευμονιοκοκκικής νόσου είναι η ηλικία (οι ηλικιωμένοι και τα βρέφη διατρέχουν ιδιαίτερο κίνδυνο) και τα συνυπάρχοντα νοσήματα (σε αυτά συμπεριλαμβάνονται ο αλκοολισμός, το βρογχικό άσθμα, το κάπνισμα, η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, ο σακχαρώδης διαβήτης, κάποια προηγούμενη ιογενής λοίμωξη του αναπνευστικού όπως η γρίπη, η καρδιοπάθεια, η ηπατική ή νεφρική νόσος και η δρεπανοκυτταρική αναιμία).
Τα συμπτώματα με τα οποία εκδηλώνεται η διηθητική πνευμονιοκοκκική νόσος ποικίλλουν ανάλογα με τον τύπο και τη βαρύτητά της (π.χ. η πνευμονιοκοκκική μηνιγγίτιδα μπορεί να εκδηλωθεί με πυρετό, κεφαλαλγία και δυσκαμψία του αυχένα, ενώ η πνευμονιοκοκκική πνευμονία με πυρετό, ρίγη, βήχα με φλέγματα και δύσπνοια).
