του Χάρη Γιαλλουρίδη
Παστίδα ή γνωστή και από Ιταλοκρατίας ως ‘’Μικρό Παρίσι’’ είναι το χωριό που βρίσκεται στην ενδοχώρα του κοσμοπολίτικου βόρειου τμήματος του νησιού της Ρόδου, μόλις 15 λεπτά μακριά από την πολυδιάστατη πρωτεύουσα του, στις παρυφές του Λόφου του Φιλέρημου από την νοτιοδυτική πλευρά και εκτείνεται σε μία πανέμορφη πεδιάδα.
Για το όνομα της υπάρχουν τρείς κύριες εκδοχές:
Η πρώτη την θέλει να παίρνει το όνομα της από την Ελληνική λέξη παστάς που δηλώνει επίπεδος χώρος λόγω της γεωγραφικής της θέσης. Αυτό όμως δεν επιβεβαιώνεται.
Η δεύτερη εκδοχή λέει ότι το όνομα της προέρχεται απο το Τουρκικό μόριο ‘’ada’’ που στα Τούρκικα σημαίνει «εις τον» και το όνομα κάποιου Τούρκου αξιωματούχου κτηματία Pasti Alis. «Pasti-ada» – «πηγαίνω εις τον Παστή».
Η τρίτη και επικρατέστερη εκδοχή θέλει το χωριό να παίρνει το όνομα του από την λατινική λέξη Bastida που σημαίνει φρούριο. Καθώς αποτελούσε φρούριο για αιώνες.
Η ίδρυση του χωριού τοποθετείται στα 1204, κατά την διάρκεια της Τέταρτης Σταυροφορίας, όταν οι Σταυροφόροι, όλοι Καθολικοί και Δυτικοί, Φράγκοι και Λατίνοι, κατέκτησαν την Ρόδο. Την πρώτη ιστορική αναφορά για το χωριό Παστίδα και τους κατοίκους του έχουμε σε ένα διάταγμα των Ιπποτών του 1479. Μεγάλος Μάγιστρος τότε ήταν ο γνωστός Μάγιστρος Ντωμπισόν, ο οποίος διαισθανόμενος το μεγάλο κίνδυνο από την Ανατολή εκδίδει ένα διάταγμα, που έλεγε τα εξής: << Σε περίπτωση εχθρικής επιδρομής τα χωριά Τριάντα και Κρεμαστή να μείνουν στα φρούρια τους για να φυλάξουν το ναυτικό. Τα χωριά Παστίδα και Μαριτσά να προστρέξουν στο φρούριο της Ρόδου>>. Στο χωριό έχουν ανασκαφεί κεραμοσκεπείς τάφοι, όπου φαίνεται να ήταν θαμμένοι οι μη ελεύθεροι κάτοικοι της παρακείμενης Ιαλυσίας. Στις 5 Ιουνίου του 1854 , ο Γάλλος περιηγητής Βίκτωρ Γκέρεν έφθασε στη Ρόδο για να μελετήσει τον λαό και τα χωριά της Ρόδου. Για την Παστίδα, την οποία επισκέφθηκε στο σύντομο χρονικό διάστημα της διαμονής του, αναφέρει τα εξής: <<είκοσι πέντε λεπτά πιο πέρα, προς Βορρά, βρίσκεται το μικρό χωριό Παστίδα, που αποτελείται από είκοσι περίπου σπίτια. Είναι στη μέση μιας πεδιάδας και η πεδιάδα αυτή ονομάζεται Καμάρι>>.
Στα χρόνια της Ιταλικής κατοχής οι Παστιδενοί υποστήριξαν με θέρμη τους Ιταλούς ως απελευθερωτές από τους Τούρκους στα 1912 μέχρι βέβαια να αποκαλυφθεί το κατακτητικό τους πρόσωπο. Στα χρόνια του Αιματηρού Πάσχα του 1919, οι κάτοικοι της Παστίδας διαδήλωσαν και ζητωκραύγασαν υπέρ της ενώσεως με την μητέρα Ελλάδα. Στα 1922 επί Ιταλού διοικητή Μποσδάρη, η Παστίδα μετρούσε 259 κατοίκους, είχε πρόεδρο το γεωργό Γ. Σμαραγδή και διέθετε ένα δημοτικό σχολείο με 26 μαθητές ,ένα δάσκαλο, τρεις τάξεις και μια εκκλησία του Αγίου Νικολάου. Στα χρόνια της Δωδεκανησιακής Αντίστασης του 1940-1945, όλοι οι κάτοικοι της Παστίδας, φανερά και κρυφά, πολέμησαν για την ελευθερία της Δωδεκανήσου κρατώντας στα χείλη τους την Ελληνική γλώσσα και στα σωθικά τους την Ελληνική σημαία. Στα 1945, όταν έρχονται οι Άγγλοι και οι Σύμμαχοι στη Ρόδο και στα Δωδεκάνησα, οι χωρικοί της Παστίδας, όπως και των άλλων γύρω χωριών, με τις Ελληνικές σημαίες στα χέρια, κατεβαίνουν στη Ρόδο για να χαιρετήσουν τους Άγγλους και τους Συμμάχους ελευθερωτές. Στα 1961, το χωριό είχε 595 κατοίκους, στα 1981 είχε 1.021, στα 1991 είχε 1.500. Σύμφωνα με τελευταίες εκτιμήσεις και την απογραφή του 2011 οι κάτοικοι έχουν ξεπεράσει τους 5.000, και αυτό γιατί η Παστίδα την 5ετία πριν το 2009 ανήκε στις περιοχές με την μεγαλύτερη οικοδομική άνθηση σε όλη την Ρόδο και όχι μόνο.
Έτσι το μικρό χωριό μέσα σε αυτό το σύντομο χρονικό διάστημα γνώρισε τεράστια ανάπτυξη και αποτελεί πλέον εξαιρετική επιλογή για τόπο μόνιμης κατοικίας αφού το χωριό μπορεί να παρέχει τα πάντα στους κατοίκους του καλύπτοντας κάθε ανάγκη μιας οικογένειας. Το χωριό επίσης διαθέτει νηπιαγωγείο και ένα υπερσύγχρονο 12/θεσιο δημοτικό σχολείο το οποίο μάλιστα άνοιξε τις πύλες του για πρώτη φορά το 2012.
Ωστόσο από το μικρό Παρίσι δεν λείπουν τα μικρά λευκά σπιτάκια με την καμάρα, τα πλακόστρωτα σοκάκια, το παλιό παραδοσιακό πηγάδι, η κλασική κεντρική πλατεία αλλά πάνω απ’όλα το πανέμορφο και λουλουδιασμένο φυσικό περιβάλλον. Στην Παστίδα θα γνωρίσετε την παραδοσιακή ζωή στο χωριό στην αυθεντική της μορφή.
Ο πολιούχος Άγιος του χωριού είναι ο Άγιος Νικόλαος. Όμως διαθέτει και άλλα πανέμορφα και γνωστά μοναστήρια όπως: Άγιος Γεώργιος, Αγία Μαρκέλα, Άγιος Φανούριος, Των Τριών Ιεραρχών, Άγιος Ραφαήλ, Αγία Παρασκευή, Σωτήρος και άλλα.
Η Παστίδα ως φρούριο μέχρι και σήμερα έχει 2 στρατόπεδα, την 95 ΜΕΘ-στρατόπεδο πυροβολικού και το ΜΚΤΕ – 542 Μηχανοκίνητο Τάγμα Εθνοφυλακής Παστιδας καθώς και ένα φυλάκιο στα Πασαούτια.
Ο Α.Σ Αστέρας Παστίδας με έτος ιδρύσεως το 1947 είναι η τοπική ποδοσφαιρική ομάδα του χωριού η οποία έχει καθιερωθεί στα σαλόνια της Α’ κατηγορίας του τοπικού ποδοσφαίρου του νησιού και στο πέρασμα του χρόνου έχει προσφέρει μεγάλες χαρές και συγκινήσεις στο φίλαθλο κοινό της Παστίδας. Τοπική ομάδα μπάσκετ του χωριού είναι ο Άγιος Νικόλαος με σπουδαία διαδρομή επίσης στις τοπικές κατηγορίες του νησιού, ωστόσο τα τελευταία χρόνια βρίσκεται ανενεργή. Ένας ακόμα νέος αθλητικός σύλλογος με έδρα την Παστίδα είναι ο Α.Σ. Σότοκαν Καράτε Ρόδου. Ενώ στο χωριό λειτουργεί ακόμα και σχολή μουσικής .
Τα τελευταία χρόνια το χωριό είναι γνωστό στο νησί της Ρόδου αλλά και στην υπόλοιπη Ελλάδα για την πλούσια πολιτιστική δραστηριότητα του και αυτό χάρη των πολύ δυναμικών και δραστήριων συλλόγων του, τον Πολιτιστικό Σύλλογο Καμάρι με έτος ιδρύσεως το 2007 και τον Σύλλογο Γυναικών Παστίδας με έτος ίδρυσης το 2009. Έχουν καταφέρει μέσα σε πολύ λίγα χρόνια να αναδείξουν την πολιτιστική κληρονομιά του τόπου, να αναβιώσουν ήθη και έθιμα ξεχασμένα στο πέρας των χρόνων και να φέρουν κοντά στην παράδοση και τον πολιτισμό την νέα γενιά του τόπου για να μην χαθεί ποτέ η πολιτισμική μας ταυτότητα.
«Ήθελα να μουν πάντα νιός και πάντα παλικάρι, Παστιδενός τραγουδιστής, δεν ήθελα άλλη χάρη…» Απόσπασμα από τοπικό παραδοσιακό τραγούδι.
