Ως έργο σημαντικού αρχαίου Έλληνα φιλοσόφου ταυτοποιήθηκε ένας απανθρακωμένος πάπυρος που βρέθηκε σε μια ρωμαϊκή βίλα που είχε θαφτεί κάτω από τη στάχτη όταν εξερράγη ο Βεζούβιος πριν από σχεδόν 2.000 χρόνια.
Η μέθοδος
Οι ερευνητές εφαρμόζοντας τη μέθοδο της ακτινογραφίας, κατάφεραν να εντοπίσουν ίχνη γραμμάτων που αποκαλύπτουν ότι το κείμενο αποτελεί μέρος ενός πολύτομου έργου με τίτλο Περί Κακιών, γραμμένο από τον επικούρειο φιλόσοφο Φιλόδημο τον 1ο αιώνα π.Χ. Ο πάπυρος είναι ένας από τους τρεις από το αρχαίο Ερκολάνο που φυλάσσονται στις Βιβλιοθήκες Bodleian της Οξφόρδης.
«Είναι ο πρώτος πάπυρος στον οποίο το μελάνι μπορούσε να διακριθεί καθαρά στη σάρωση», δήλωσε ο δρ Μάικλ ΜακΌσκερ, παπυρολόγος στο University College του Λονδίνου, που συνεργάζεται με ερευνητές στην Οξφόρδη για την ανάγνωση του κειμένου. «Κανείς δεν ήξερε τι περιείχε. Δεν ξέραμε καν αν είχε γραφή».
Ο πάπυρος είναι ένας από τους εκατοντάδες που βρέθηκαν στη βιβλιοθήκη μιας πολυτελούς ρωμαϊκής βίλας, η οποία πιστεύεται ότι ανήκε στον πεθερό του Ιούλιου Καίσαρα. Η βίλα θάφτηκε κάτω από στάχτη και ελαφρόπετρα όταν το Ερκολάνο, κοντά στη Νάπολη, καταστράφηκε ολοσχερώς μαζί με την Πομπηία από την έκρηξη του Βεζούβιου το 79 μ.Χ.
X-ray reveals ancient Greek author of charred first century BC Vesuvius scroll | Archaeology | The Guardian https://t.co/OtQrRDHv5i
— Prof Elaine Chalus (@EHChalus) May 6, 2025
Ανασκαφές του 18ου αιώνα ανέσυραν πολλούς από τους αρχαίους παπύρους, οι περισσότεροι από τους οποίους φυλάσσονται σήμερα στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Νάπολης. Ωστόσο, τα έγγραφα έχουν καεί σε τέτοιο βαθμό, που θρυμματίζονται όταν οι ερευνητές προσπαθούν να τα ξετυλίξουν, ενώ το μελάνι είναι αόρατο στο καρβουνιασμένο πάπυρο.
Η πρόσφατη πρόοδος βασίζεται, σύμφωνα με τον Guardian, σε προηγούμενες επιτυχίες του Vesuvius Challenge, ενός παγκόσμιου διαγωνισμού που ξεκίνησε το 2023 και προσφέρει βραβεία για εξελίξεις στην ανάγνωση των παπύρων μέσω τρισδιάστατων ακτινογραφιών. Πέρυσι, μια ομάδα φοιτητών με γνώσεις υπολογιστών μοιράστηκε το μεγάλο έπαθλο των 700.000 δολαρίων για την ανάπτυξη λογισμικού τεχνητής νοημοσύνης που τους επέτρεψε να διαβάσουν 2.000 αρχαιοελληνικά γράμματα από έναν άλλο πάπυρο.
Το «αηδιαστικό» περιεχόμενο
Ο πάπυρος από τη Βιβλιοθήκη Bodleian, με την ονομασία PHerc. 172, σαρώθηκε τον Ιούλιο στο Diamond, την εθνική σύγχρονη μονάδα του Ηνωμένου Βασιλείου στο Όξφορντσαϊρ. Ασυνήθιστα, μέρος του μελανιού ήταν ορατό στις ακτινογραφίες, με τους ερευνητές να εντοπίζουν τη λέξη «αηδία» τουλάχιστον δύο φορές στο κείμενο, σύμφωνα με την ιστοσελίδα της Οξφόρδης.
Περαιτέρω εργασία από τον Sean Johnson στο Vesuvius Challenge, καθώς και από τους Marcel Roth και Micha Nowak του Πανεπιστημίου του Würzburg, αποκάλυψαν τον τίτλο και τον συγγραφέα του κειμένου στο εσώτατο τμήμα του παπύρου, κερδίζοντας έτσι το πρώτο βραβείο τίτλου αξίας 60.000 δολαρίων.
Μαζί με τον τίτλο «Περί Κακιών» και το όνομα του φιλοσόφου Φιλόδημου, εμφανίζεται και ένας αριθμός βιβλίου, πιθανώς το γράμμα άλφα, υποδηλώνοντας ότι πρόκειται για το πρώτο μέρος του έργου. Το «Περί Κακιών» αποτελείται τουλάχιστον από δέκα βιβλία που καλύπτουν θέματα όπως η αλαζονεία, η απληστία, η κολακεία και η διαχείριση του οίκου.
Μεγάλη πρόοδος
Σύντομα οι ειδικοί αναμένεται να μάθουν πολλά περισσότερα για τους παπύρους, καθώς δεκαοκτώ σαρώθηκαν στο Diamond τον Μάρτιο, και άλλοι είκοσι πρόκειται να σαρωθούν αυτή την εβδομάδα στο Ευρωπαϊκό Εργαστήριο Σύγχρονης Ακτινοβολίας στην Γκρενόμπλ.
«Βλέπουμε ενδείξεις μελανιού σε πολλούς από τους νέους παπύρους που έχουμε σαρώσει, αλλά δεν τους έχουμε μετατρέψει ακόμη σε συνεκτικό κείμενο», δήλωσε ο δρ Μπρεντ Σιλς, επιστήμονας υπολογιστών από το Πανεπιστήμιο του Κεντάκι και συνιδρυτής του Vesuvius Challenge. «Αυτό είναι το κρίσιμο σημείο αυτή τη στιγμή: να μετατρέψουμε τα τεράστια δεδομένα από τις σαρώσεις σε οργανωμένες ενότητες που είναι σωστά τμηματοποιημένες, εικονικά επίπεδες και βελτιωμένες, ώστε οι ενδείξεις του μελανιού να μπορούν να ερμηνευτούν ως πραγματικό κείμενο».
Ο ΜακΌσκερ δήλωσε: «Ο ρυθμός προόδου επιταχύνεται πολύ γρήγορα… Όλη η τεχνολογική πρόοδος που έχει γίνει σε αυτό συνέβη τα τελευταία τρία έως πέντε χρόνια και αυτό είναι απίστευτο. Ό,τι λαμβάνουμε από τη βιβλιοθήκη στο Ερκολάνο είναι κάτι εντελώς καινούργιο για εμάς».
