Σαν σκηνικό ταινίας, αν περπατήσεις στα Μεσαιωνικά δρομάκια της παλιάς πόλης της Ρόδου, ο χρόνος γυρίζει πίσω. Πώς όμως ξεκίνησαν όλα και διατηρήθηκαν ως σήμερα;
Η πόλη της Ρόδου ιδρύθηκε το 408 π.Χ. στο βορειότερο άκρο του νησιού και οικοδομήθηκε με βάση ένα άρτιο πολεοδομικό σύστημα, σχεδιασμένο από τον Ιππόδαμο τον Μιλήσιο. Την αρχαία πόλη διαδέχθηκε η βυζαντινή, αρκετά πιο περιορισμένη σε μέγεθος και οχυρωμένη ήδη από τον 7ο αιώνα.
Η πρώτη αυτή βυζαντινή οχύρωση περιέκλειε μόνο την περιοχή που ονομάστηκε από τους Ιππότες “Κολλάκιο”. Στις αρχές του 12ου αιώνα, όμως, το τείχος επεκτάθηκε για να συμπεριλάβει μια έκταση 175.000 τ.μ. σχήματος ορθογωνίου παραλληλογράμμου. Αυτή την πόλη κατέκτησαν οι Ιππότες του Αγίου Ιωάννη το 1309.
Η έκδοση, αποτέλεσμα συστηματικής ερευνητικής εργασίας του συγγραφέα, έχει σημείο εκκίνησης τη διδακτορική του διατριβή με θέμα τη διαχείριση της μεσαιωνικής πόλης της Ρόδου κατά την Ιταλοκρατία (1912-1947). Η μελέτη εντάσσεται στο πλαίσιο των ευρύτερων επιστημονικών προβληματισμών για την πολιτική αποκατάστασης, προστασίας και διαχείρισης αρχιτεκτονικών μνημείων σε ιστορικά κέντρα πόλεων.
Η περιτειχισμένη πόλη της Ρόδου κηρύχθηκε διατηρητέο μνημειακό συγκρότημα από το ελληνικό κράτος το 1960 και μνημείο της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς από την UNESCO, το 1988.
Άποψη από δυτικά του Επισκοπικού Μεγάρου, κατά τη διάρκεια των εργασιών αποκατάστασης των ετών 1938-40. © Υπουργείο ΠολιτισμούΕφορεία Αρχαιοτήτων Δωδεκανήσου
Στην έκδοση καταγράφονται τα κύρια στάδια των αρχιτεκτονικών και αναστηλωτικών επεμβάσεων, καθώς και του συνολικού πολεοδομικού σχεδιασμού για τη μεσαιωνική πόλη της Ρόδου, που τέθηκαν σε εφαρμογή από την ιταλική διοίκηση μέσω των επιστημονικών και πολιτικών της εκπροσώπων.
Άποψη από ανατολικά της οδού των Ιπποτών (1912)
Η αποκατάσταση μνημείων της μεσαιωνικής πόλης της Ρόδου «διαβάζεται» σε συσχετισμό με την ιταλική πολιτική διαχείρισης του μνημειακού συνόλου, όπως αναπτύχθηκε κατά τις χρονικές ενότητες 1912-1923, 1923-1936, 1936-1947.
Άποψη από νότια της Θαλασσινής Πύλης (1923-24)
Σημαντικές μορφές Ιταλών αρχαιολόγων (όπως οι Giuseppe Gerola, Amedeo Maiuri, κ.ά.) πρότειναν την υλοποίηση ευρείας κλίμακας αναστηλωτικών εργασιών, ενώ οι πολιτικοί και στρατιωτικοί εκπρόσωποι της ιταλικής φασιστικής διοίκησης επιδίωξαν τόσο την τουριστική αξιοποίηση του μνημειακού συνόλου όσο και την ενίσχυση του ιδεολογικού αφηγήματος της romanità.
Άποψη από βορειοανατολικά του Foro Italico στο Μανδράκι (μέσα της δεκαετίας του 1930)
Η εικονογραφική και αρχειακή τεκμηρίωση της έκδοσης διατηρεί οργανική σχέση με το κείμενο.
Ο συγγραφέας έχει εντοπίσει και μελετήσει ανέκδοτο αρχειακό υλικό (σχέδια, χάρτες, φωτογραφίες, διοικητικά έγγραφα της εποχής), το οποίο δημοσιεύεται πρώτη φορά. Πρόκειται για τεκμήρια που απόκεινται σε σημαντικά φωτογραφικά αρχεία και σε συλλογές, στην Ελλάδα και στην Ιταλία, μέσω των οποίων φωτίζεται το χρονικό των αναστηλωτικών εργασιών και επεμβάσεων κατά την περίοδο της Ιταλοκρατίας.
Άποψη από βόρεια (από το φρούριο του Αγίου Νικολάου) της ιστορικής πόλης της Ρόδου και του λιμανιού του Μανδρακίου (1913)
Ρόδος 1912-1947 -Η πολιτική για τον σχεδιασμό του χώρου και τη διαχείριση των μνημείων κατά την ιταλική Κατοχή
Κωνσταντίνος Καρανάσος
Αθήνα 2023, σ. 344, εικ. 188 (φωτογραφίες, χάρτες, κατόψεις, αρχειακό υλικό)
€ 50,00
ΠΙΟΠ | Εκδόσεις / Αγγ. Γέροντα 6, 10558 Πλάκα / Τ.: 210 3256922 | www.piop.gr
