Μία μαρμάρινη ενεπίγραφη επιτύμβια στήλη του 4ου αι. π.Χ., που επρόκειτο να βγει πέρσι σε δημοπρασία στο Λονδίνο αλλά διαπιστώθηκε μετά από ενδελεχή έρευνα πως ήταν προϊόν παράνομης διακίνησης, επέστρεψε στην Ελλάδα. Η επίσημη παρουσίασή της έγινε σήμερα στο Επιγραφικό Μουσείο από την yπουργό Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη.
Η αετωματική επιτύμβια στήλη από λευκό λεπτόκοκκο πεντελικό μάρμαρο, ύψους 88 εκ. πλάτους 37-35 εκ. και πάχους 10 εκ., εντοπίστηκε στον ηλεκτρονικό κατάλογο δημοπρασίας του Οίκου Christie’s, που επρόκειτο να πραγματοποιηθεί στις 8 Δεκεμβρίου 2021. Η αρμόδια Διεύθυνση Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών την χαρακτηρίστηκε ως ύποπτη και ξεκίνησε εντατική έρευνα για την προέλευσή της. Διαπιστώθηκε τελικά ότι είχε εξέλθει παράνομα από την Ελλάδα δεδομένου ότι πρόκειται για αντικείμενο που εμφανίζεται στο φωτογραφικό αρχείο του καταδικασμένου για αρχαιοκαπηλία Ιταλού εμπόρου Τζιανφράνκο Μπεκίνα.
«Το σημαντικότερο στοιχείο για την διεκδίκησή της με αξιώσεις ήταν το γεγονός ότι η ενεπίγραφη επιτύμβια στήλη περιλαμβάνεται στον κατάλογο των κινητών μνημείων για τα οποία με βάση Απόφαση του 2017 του Δ΄ Πενταμελούς Εφετείου Αθηνών, που κατέστη αμετάκλητη το 2020, ο έμπορος αρχαιοτήτων G.Β. έχει κηρυχθεί ένοχος διότι τα ιδιοποιήθηκε παράνομα» εξήγησε η προϊσταμένη της Διεύθυνσης Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών Βάσω Παπαγεωργίου.
Ακολούθησαν πολύμηνες επαφές ανάμεσα στην ελληνική πλευρά και τους εκπροσώπους του γνωστού οίκου δημοπρασιών οι οποίες είχαν ως αποτέλεσμα να πεισθούν οι κάτοχοι της στήλης να την παραδώσουν στο Ελληνικό Δημόσιο οικειοθελώς.
Η αετωματική επιτύμβια στήλη, έργο αττικού εργαστηρίου του 4ου αι. π.Χ., είναι από λευκό λεπτόκοκκο πεντελικό μάρμαρο. Έχει ύψος 88 εκ. πλάτος 37-35 εκ. και πάχος 10 εκ. Επιστέφεται από ελεύθερο τριγωνικό αέτωμα που έφερε κάποτε ζωγραφιστή φυτική διακόσμηση. Οριζόντια γραπτή ταινία οριοθετούσε και τον κανόνα του αετώματος στη βάση της επίστεψης. Η μετάβαση από την επίστεψη στον κορμό της στήλης επιτυγχάνεται με ιωνικό κυμάτιο, που ήταν επίσης ζωγραφιστό.
Στον κορμό της δεσπόζει εντός ορθογώνιου διάχωρου ανάγλυφη λουτροφόρος-αμφορέας, οι λαβές της οποίας ολοκληρώνονται έξω από το διάχωρο της παράστασης. Οι λεπτομέρειες των λαβών θα αποδίδονταν επίσης με χρώμα. Πάνω από το αγγείο, στο ανώτερο μέρος του κορμού της στήλης και στο μέσο του πλάτους της, είναι χαραγμένο το όνομα του νεκρού: Ἐπικράτης. Ανάμεσα από τα γράμματα υπάρχουν ίχνη γραμμάτων παλαιότερης επιγραφής, που αποξέστηκε για να εξυπηρετήσει τη επαναχρησιμοποίηση του μνημείου.
Στην κοιλιά του αγγείου απεικονίζονται σε χαμηλό ανάγλυφο δύο μορφές στην τυπική για την ταφική εικονογραφία χειρονομία της δεξίωσης. Πατούν και οι δύο σε ρηχά λαξευμένη γραμμή εδάφους. Η γυναίκα που κάθεται σε κλισμό αριστερά της παράστασης δίνει το χέρι σε νεαρό αγένειο ιματιοφόρο άνδρα που στέκεται όρθιος μπροστά της. Ο άνδρας θα πρέπει σύμφωνα με την επιγραφή να ταυτιστεί με τον νεκρό Επικράτη.
Κατά την σημερινή παρουσίαση της επιτύμβιας στήλης που επαναπατρίστηκε η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη υπογράμμισε την σταθερή προσήλωση της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας και του υπουργείου Πολιτισμού στον επαναπατρισμό των πολιτιστικών αγαθών. Διευκρίνισε ωστόσο, ότι «δεν υπάρχει καθολικός κανόνας ο οποίος να ακολουθείται για όλες τις περιπτώσεις επαναπατρισμού καθώς κάθε περίπτωση επιστροφής και επαναπατρισμού πολιτιστικού αγαθού είναι ξεχωριστή και αντιμετωπίζεται ad hoc».
Η Λίνα Μενδώνη εξήγησε πως παρότι στην συγκεκριμένη περίπτωση υπήρχε το τεκμηριωτικό υλικό και η στήλη επέστρεψε ακριβώς σε έναν χρόνο, άλλες διεκδικήσεις, συχνά δεν έχουν αίσιο πέρας, ακριβώς γιατί δεν υπάρχουν τα απαραίτητα στοιχεία τα οποία τεκμηριώνουν την προέλευση και την παράνομη πράξη αυτή καθαυτή.
