Σε άσχημη κατάσταση βρίσκονται τα ταμειακά διαθέσιμα της χώρας μας λόγω της πανδημίας του κορονοϊού. Το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης γνωρίζει καλά ότι επί της ουσίας τα κρατικά ταμεία διαθέτουν χρήματα προκειμένου να καλύπτουν τις υποχρεώσεις τους μέχρι και μέσα Ιουνίου, δηλαδή για ένα μήνα ακόμη. Από ’κει και πέρα θα υπάρξει αδυναμία κάλυψης των τρεχουσών αναγκών και για το λόγο αυτό έχουν ήδη κινητοποιηθεί όλοι οι αρμόδιοι μηχανισμοί προκειμένου να παρθούν εγκαίρως αποφάσεις για το τι μέλλει γενέσθαι.
Το πρόβλημα δημιουργήθηκε επί της ουσίας στις αρχές Μαρτίου όταν έκλεισαν οι επιχειρήσεις στο πλαίσιο των περιοριστικών μέτρων εξάπλωσης του Covid-19 στην Ελλάδα. Δεν υπήρχαν έσοδα από το εμπόριο, τη βιομηχανία, τον πρωτογενή τομέα και τον τομέα των υπηρεσιών με αποτέλεσμα να πέσουν κατακόρυφα τα κρατικά έσοδα.
Αρκεί να αναλογιστεί κανείς ότι η μείωση των εσόδων τον μήνα Απρίλιο έφθασε στο 30% την ίδια ώρα που οι κρατικές δαπάνες όχι απλώς συνεχίζονταν κανονικά αλλά αυξάνοντας κιόλας λόγω του πακέτου βοήθειας που ετοίμασε η κυβέρνηση. Τα μέτρα στήριξης μέχρι στιγμής ξεπερνάνε τα 18 δισεκατομμύρια ευρώ, δηλαδή σχεδόν το 10% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος.
Η πραγματική οικονομία δοκιμάζεται σκληρά, τη στιγμή που πλανάται το σενάριο των πρόωρων εκλογών. Και όταν μια χώρα μπαίνει σε παρατεταμένη προεκλογική περίοδο, συμβαίνει αυτό που γνωρίζουμε καλά όλοι: βαλτώνουν τα πάντα. Η πολιτική σταθερότητα είναι ο σημαντικότερος παράγοντας για την ομαλή λειτουργία της αγοράς. Αυτή τη στιγμή η ελληνική οικονομία έχει ανάγκη «ζεστό» χρήμα. Στόχος είναι να πάρουν -και πάλι- μπροστά οι μηχανές ώστε να αρχίζουν να μαζεύονται οι τεράστιες ζημιές που δημιούργησε η πανδημία τους τελευταίους δύο μήνες. Εάν η ελληνική κοινωνία οδηγηθεί στις κάλπες, το πιο πιθανό είναι να διογκωθούν τα προβλήματα.
Ας δούμε πώς έχει η κατάσταση…
Πόσα χρήματα υπάρχουν στο ταμείο
Εάν ανοίξουμε τα συρτάρια πόσα χρήματα θα βρούμε αυτή τη στιγμή στα ταμεία του κράτους; Η απάντηση είναι 36,6 δισεκατομμύρια ευρώ, αλλά το ποσό αυτό είναι πολύ γενικό. Ιδού γιατί: Τα 15,7 δισεκατομμύρια ευρώ, αποτελούν το επονομαζόμενο «μαξιλάρι» που προορίζεται για τις αποπληρωμές των επόμενων ετών των δανειακών μας υποχρεώσεων. Άρα περισσεύουν άλλα 20,9 δισεκατομμύρια ευρώ. Εξ αυτών, μόλις τα 10,2 δισ. ευρώ θεωρούνται επί της ουσίας ότι είναι τα ταμειακά διαθέσιμα της κεντρικής διοίκησης, ο «εθνικός κουμπαράς» μας δηλαδή, ενώ τα άλλα 10,7 δισεκατομμύρια ευρώ είναι τα διαθέσιμα των φορέων της γενικής κυβέρνησης που τηρούνται στην Τράπεζα της Ελλάδος και στα συστημικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα.
Έκπτωση στην αποπληρωμή φόρου
Αυτές τις ημέρες η κυβέρνηση αναζητεί χρήματα από παντού προκειμένου να καλύψει τις ανάγκες της και στο πλαίσιο αυτό έγκειται και το ενδεχόμενο ανακοίνωσης γενναίας έκπτωσης άνω του 10% για όσους το προσεχές διάστημα προχωρήσουν εκπρόθεσμα στην πληρωμή του φόρου εισοδήματος και του ΕΝΦΙΑ. Αρκεί όμως κάτι τέτοιο; Προφανώς και όχι.
Μείωση του Φ.Π.Α.
Συνδυαστικά θα μπορούσε να λειτουργήσει η μείωση του Φόρου Προστιθέμενης Αξίας στον κλάδο της εστίασης από το 13% στο 11%, των καφέδων, των αναψυκτικών και των ροφημάτων από το 24% στο 11%, καθώς επίσης και των ακτοπλοϊκών και αεροπορικών εισιτηρίων από το 24% στο 13%. Μπορεί θεωρητικά το κράτος να χάνει χρήματα με τη μείωση του Φ.Π.Α., ωστόσο το οικονομικό επιτελείο θεωρεί ότι θα τα πάρει πίσω και με το παραπάνω, λόγω της κατανάλωσης που θα υπάρξει. Είναι το γνωστό δόγμα, καλύτερα λιγότερα από πολλούς, παρά περισσότερα από λίγους.
Σκέψεις για αναβολή της αποπληρωμής του ΔΝΤ
Προκειμένου να αναχαιτιστεί η ταμειακή ολίσθηση θα μπορούσε να αναβληθεί η πρόωρη αποπληρωμή προς το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και τα χρήματα αυτά να διοχετευτούν προς την κάλυψη άλλων αναγκών, ιδίως αυτών που σχετίζονται με τον Covid-19. Τέλη του περασμένου Νοεμβρίου η κυβέρνηση δήλωνε ότι οι χρηματοδοτικές ανάγκες της Ελλάδος προς το ΔΝΤ για το επόμενο έτος ήταν εν πολλοίς καλυμμένες.
Κι αυτό γιατί εκείνες τις ημέρες είχαμε προχωρήσει στην πρόωρη αποπληρωμή 2,7 δισεκατομμυρίων ευρώ προς το ΔΝΤ και πως οι χρηματοδοτικές ανάγκες για το 2020 περιορίζονταν πλέον από τα 4,9 δισεκατομμύρια ευρώ στα 2,2 δισεκατομμύρια ευρώ και θα καλύπτονταν εξ ολοκλήρου μόνο και μόνο από τα προβλεπόμενα έσοδα των αποκρατικοποιήσεων (2,113 δισ. ευρώ) χωρίς να συνυπολογίζεται το περίσσευμα από το πρωτογενές πλεόνασμα.
Όλα αυτά όμως ανατράπηκαν με την επέλαση της πανδημίας. Το πλεόνασμα δεν θα μπορούσε να είναι όσο είχε προϋπολογιστεί ενώ και οι ιδιωτικοποιήσεις πήγαν χρονικά πίσω. Το εάν τελικά θα αναβληθεί η πρόωρη αποπληρωμή του ΔΝΤ θα το μάθουμε όπως όλα δείχνουν γύρω στο Σεπτέμβριο.
Ύφεση αντί για ανάπτυξη
Γενικώς υπήρξαν πολλές ανατροπές στους σχεδιασμούς λόγω της πανδημίας. Πριν από περίπου τρεις μήνες περιμέναμε ότι η χώρα μας θα είχε για φέτος μια ανάπτυξη της τάξης του 2,8%. Τώρα όμως, σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις θα υπάρχει ύφεση γύρω στο 6% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος ελέω κορονοϊού και της επακόλουθης διακοπής της χρηματοοικονομικής δραστηριότητας από τα μέσα Μαρτίου μέχρι και σήμερα, αφού ακόμη δεν έχουν επαναλειτουργήσει όλες οι επιχειρήσεις.
Νέα ομόλογα στον ορίζοντα
Με σκοπό να εισρεύσουν χρήματα η χώρας μας σχεδιάζει επίσης να προχωρήσει στην έκδοση νέων ομολόγων τους προσεχείς μήνες με στόχο την άντληση περίπου 4 δισεκατομμυρίων ευρώ. Η πρώτη έκδοση μάλιστα θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί το καλοκαίρι. Θυμίζουμε ότι η χώρα μας έχει ήδη αντλήσει φέτος συνολικά 4,5 δισεκατομμύρια ευρώ από εκδόσεις ομολόγων διάρκειας 15 και 7 ετών.
Δάνειο από τον ESM χωρίς μνημόνιο
Τελευταία αλλά διόλου αμελητέα λύση είναι η προσφυγή της Ελλάδας σε νέο δανεισμό. Το Eurogroup συμφώνησε μέσω τηλεδιάσκεψης στις 8 του μηνός ως προς τη χορήγηση δανείων από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας προς τις χώρες της ευρωζώνης που θα υποβάλλουν σχετικό αίτημα, στο πλαίσιο της αντιμετώπισης του οικονομικού αντίκτυπου που είχε το πρώτο θανατηφόρο κύμα του κορονοϊού.
Τα δάνεια αυτά θα φθάνουν σε ποσό έως και 2% του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος κάθε χώρας, θα έχουν δεκαετή διάρκεια και σχεδόν μηδενικό επιτόκιο με τα σημερινά δεδομένα στις αγορές. Μοναδικός όρος για τη χορήγησή τους θα είναι να χρηματοδοτούν υγειονομικές δαπάνες που σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με την επιδημία του Covid-19, ενώ οι αιτήσεις για τη λήψη αυτών των πιστωτικών γραμμών μπορεί να γίνει έως και το τέλος του 2022. Η Ελλάδα μέχρι στιγμής δηλώνει ότι δεν θα προσφύγει, ωστόσο υπάρχει πάντα ως όπλο στη φαρέτρα της εάν διαπιστωθεί ότι κάτι τέτοιο θα έλυνε το πρόβλημα.
Ταμείο Ανάκαμψης ύψους 500 δισ. ευρώ
Μόλις χθες πάντως η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ και ο Γάλλος πρόεδρος Μανουέλ Μακρόν συμφώνησαν στην υποστήριξη ενός σχεδίου για τη δημιουργία Ταμείου Ανάκαμψης ύψους 500 δισεκατομμυρίων ευρώ, το οποίο θα έχει τη δυνατότητα να προσφέρει κεφάλαια στις χώρες και στις περιοχές της Ευρώπης που επλήγησαν σφοδρότερα από την πανδημία.
Οι πόροι του Ταμείου θα προέρχονται από κοινή έκδοση χρέους μέσω της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και θα διανέμονται στις περιοχές και τους κλάδους που έχουν πληγεί περισσότερο. Η Κομισιόν αναμένεται να πάρει το «πράσινο φως» για να χρηματοδοτήσει το Ταμείο αυτό με δανεισμό εκδίδοντας η ίδια ομόλογα. Μένει ωστόσο να διευκρινιστεί κάτι σημαντικό, με ποιο τρόπο θα επιστραφούν αυτά τα ποσά.
