Οι πεταλούδες, από την αρχαιότητα προκάλεσαν το ενδιαφέρον του ανθρώπου, πιθανόν εξ αιτίας του τρόπου που πετούν, του σχήματός των ή της βιολογικής των εξέλιξης . Διάφορες παραστάσεις μας δείχνουν ότι ήταν γνωστές στα ιερά των Θηβών της αρχαίας Αιγύπτου, στους Ίνκας , την Άπω Ανατολή και αλλού.
Στην αρχαία Ελλάδα ονομάζονταν «ψυχές», επειδή πίστευαν ότι είναι οι ψυχές των νεκρών που απελευθερώθηκαν από τον Άδη και επανήλθαν στην γη .
Στο Μεσαίωνα, ήταν βασικό αντικείμενο της τέχνης και ενέπνευσαν ποιητές και μεγάλους ζωγράφους.
Ανήκουν στη μεγάλη οικογένεια των λεπιδόπτερων. Τα ενήλικα είναι γνωστά ως πεταλούδες και οι προνύμφες ως κάμπιες. Τα είδη τους υπερβαίνουν τον αριθμό των 10.000 σε όλον τον κόσμο. Το μέγεθος ποικίλει, ενώ οι φτερούγες των σκεπάζονται από πολύ μικρά λέπια και με βάση αυτό το χαρακτηριστικό, πήραν το επιστημονικό όνομα Λεπιδόπτερα. Πολλοί ειδικοί θωρούν ότι το λαμπερό χρώμα των, οφείλεται στις αντανακλάσεις του ηλίου πάνω σε αυτά τα μικρολέπια .
Οι πεταλούδες δεν έχουν τη δυνατότητα ρύθμισης της θερμοκρασίας του σώματός των. Έτσι εξαρτώνται από τη διαθεσιμότητα των ηλιόλουστων χώρων και ίσως αυτή, είναι μια από τις αιτίες που τις κάνουν να μεταναστεύουν όπως τα πουλιά.
Σημαντικό είναι και το γεγονός ότι κάθε είδος έχει ανάγκη για την επιβίωση του, την παρουσία συγκεκριμένων φυτικών ειδών, έτσι ανάλογα με τα είδη που υπάρχουν σε μια περιοχή, έχουμε και τα αντίστοιχα ήδη πεταλούδων.
Στο Αιγαίο τις τελευταίες δεκαετίες χαρακτηρίζονται από μείωση της πολυμορφίας και της σπανιότητας των αλλά και από μία αυξανόμενη ομοιογένεια. Αυτό οφείλεται σε πολλούς παράγοντες, ανάμεσα στους οποίους μπορούν να αναφερθούν, οι ευρύτερες αλλαγές που επέφερε ο τουρισμός και η μετεξέλιξη της οικονομικής και κοινωνικής ζωής των νησιών .
Στην Κω υπάρχουν αρκετά είδη πεταλούδων. Μερικά είναι χαρακτηριστικά των οικοσυστημάτων του νησιού, ενώ άλλα είναι περαστικά και πολύ εντυπωσιακά.
Τέτοια είναι η περίπτωση της πεταλούδας Μονάρχης, που πήρε πιθανόν το όνομα της, λόγω του μεγάλου της μεγέθους . Το επιστημονικό της όνομα είναι Δαναός. Περνά από το νησί μας, κατά την μετανάστευση της από και προς την Αφρική, τον Μάιο και Σεπτέμβριο.
Το είδος αυτό έχει μερικά χαρακτηριστικά που είναι μοναδικά . Έχει άσχημη μυρωδιά και είναι ίσως η μόνη πεταλούδα που είναι δηλητηριώδης, για τον λόγο αυτό έχει λίγους εχθρούς.
Πριν από μια εβδομάδα συναντήθηκαν οι πρόεδροι των ΗΠΑ, Καναδά και Μεξικού , για να πάρουν προστατευτικά μέτρα για την πεταλούδα Μονάρχη της αμερικάνικης ηπείρου, που κινδυνεύει από την μόλυνση του περιβάλλοντος.
Για να γίνει μια τέτοιου επιπέδου συνάντηση για ένα είδος πεταλούδας , οι πιέσεις από την κοινωνία των χωρών αυτών πρέπει να ήταν ήταν μεγάλες.
Λόγω της μεγάλης συγκέντρωσης της, κατά χιλιάδες, σε πάρα πολλές περιοχές της βορείου Αμερικής και του Μεξικού, αποτελούν ένα εντυπωσιακό θέαμα.
Δεκάδες είναι οι περιγραφές διασήμων αμερικανών συγγραφέων που μιλούν, για ποτάμια πεταλούδων να ξεχύνονται με την δύση του ηλίου κατακλύζοντας, δρόμους, δάση και παράκτιες περιοχές αναζητώντας νερό. Εντυπωσιακό και ανεξήγητο είναι το γεγονός ότι ενώ σε κάθε μετανάστευση αλλάζει η γενιά των πεταλούδων, την επόμενη χρονιά οι νέες πεταλούδες έρχονται όχι μόνο στις ίδιες περιοχές αλλά και στα ίδια δέντρα. Πολλοί θεωρούν ότι οι πληροφορίες αυτές καταγράφονται στο DNA των και μεταφέρονται στις επόμενες γενιές γενετικά.
Το ιδιαίτερο ενδιαφέρον που δείχνουν τα τελευταία χρόνια οι επιστήμονες για τις πεταλούδες δεν είναι ανεξήγητο. Τις θεωρούν ότι λειτουργούν σαν τα καναρίνια στα ορυχεία. Όπως αυτά προειδοποιούσαν τους ανθρώπους για τον κίνδυνο από την απελευθέρωση δηλητηριωδών αερίων, έτσι και η παρουσία και το πλήθος των πεταλούδων σε μια περιοχή είναι σημαντικός δείκτης της καλής ή κακής κατάστασης του περιβάλλοντος και των κινδύνων που το απειλούν .
Ξενοφών Φανουρίου
Γεωλόγος Ωκεανογράφος
