Ενώ ο τουρισμός αποτελεί παγκοσμίως έναν από τους ταχύτερα αναπτυσσόμενους κλάδους, με σημαντική συμβολή στην οικονομική δραστηριότητα, το αποτύπωμά του συχνά διαταράσσει την περιβαλλοντική και κοινωνική ισορροπία των τουριστικών προορισμών.
Η βιώσιμη ανάπτυξη στηρίζεται σε μια ισορροπία ανάμεσα στο φυσικό περιβάλλον, στην οικονομία και στην τοπική κοινωνία. Σε αυτή την τριάδα, η ικανοποίηση του επισκέπτη και η διαχείριση των τουριστικών ροών, αποτελεί έναν σημαντικό δείκτη αξιολόγησης και κατ’ επέκτασιν μία επιπλέον συνιστώσα της αειφόρου ανάπτυξης.
Αντιθέτως, ο «τουριστικός συγκεντρωτισμός», ή «ο κορεσμός τουριστικά», ή «ο υπερτουρισμός», ή «ο ανεξέλεγκτος μαζικός τουρισμός», με όποια ορολογία εκφράζεται η υπέρογκη ποσότητα τουριστών σε σχέση με το μόνιμο πληθυσμό (ας μην ξεχνάμε ότι η Ρόδος βρίσκεται αναλογικά στο top5 παγκοσμίως με λόγο μόνιμων κατοίκων/επισκεπτών περίπου 1/24), επιφέρει δυσάρεστες επιπτώσεις, οι οποίες εάν δεν αντιμετωπιστούν δραστικά, ίσως αποδειχθούν καταστροφικές για το μέλλον του τόπου.
Κύριες εξ αυτών, αποτελούν η υπερδόμηση, η υπερφόρτωση και οι ελλείψεις υποδομών (π.χ. δικτύων ύδρευσης, αποχέτευσης, οδικού δικτύου κ.λπ.) η επιβάρυνση του περιβάλλοντος, η εξάντληση των φυσικών πόρων, η διαχείριση των απορριμμάτων και η συνολική επιβάρυνση, κυρίως ως προς τη φέρουσα ικανότητά τους για υποδοχή και φιλοξενία επισκεπτών, με αποτέλεσμα και την αδυναμία της αντίστοιχης ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών.
Ο Δείκτης Φέρουσας Ικανότητας Ανάπτυξης (Carrying Capacity Index – CCDI), κατά την κ. Γκεμιτζή, καθηγήτρια στο τμήμα Γεωπληροφορικής του Τμήματος Μηχανικών Περιβάλλοντος του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, διατυπώνεται απλά ως εξής: «Η έννοια της φέρουσας ικανότητας στην ανάπτυξη, αναφέρεται στο μέγιστο επίπεδο της ανθρώπινης δραστηριότητας και του πληθυσμού που ένα περιβάλλον ή σύστημα μπορεί να αντέξει μακροπρόθεσμα, χωρίς να υποβαθμιστεί. Ενσωματώνει οικολογικές, οικονομικές και κοινωνικές διαστάσεις, δίνοντας έμφαση στην ανάγκη εξισορρόπησης της ανάπτυξης με τη βιώσιμη χρήση των πόρων».
Στη Ρόδο, η τουριστική ανάπτυξη ξεκίνησε στη δεκαετία του ‘60, με τις φυσικές ομορφιές, το πράσινο, τις παραλίες, τα ιστορικά μνημεία, τη γαστρονομία και σταδιακά μια άριστη ξενοδοχειακή φιλοξενία, να αποτελούν τους κύριους πόλους έλξης μεγάλου αριθμού επισκεπτών (κυρίως από την Β.Ευρώπη), ο οποίος όμως ήταν σε απόλυτη ισορροπία και με τις δυνατότητες του νησιού. Ωστόσο, με την πάροδο των χρόνων παρατηρείται μια ετεροβαρής χρονικά και τοπικά συγκέντρωση τουριστών, η οποία άλλαξε το ισοζύγιο επισκεπτών και υποδομών, αλλά και των φυσικών πόρων του τόπου. Οι συνέπειες αυτής της «κατάχρησης», δυσχεραίνουν και επιβαρύνουν την καθημερινότητα του νησιού, κατοίκων και επισκεπτών, κατά τη θερινή περίοδο.
Συγκεκριμένα, τείνουν εις βάρος της ποιότητας:
· ο φόρτος στην κίνηση του αεροδρομίου επιφέρει καθυστερήσεις, συνωστισμό, ουρές, εκνευρισμό και ατελή εξυπηρέτηση
· η κυκλοφοριακή υπερφόρτωση (κατά τη διάρκεια του τριμήνου της τουριστικής αιχμής τα οχήματα ξεπερνούν τα 120 χιλ. σε ένα οδικό δίκτυο με περίμετρο 200 περίπου χιλιομέτρων!) δημιουργεί συνεχή μποτιλιαρίσματα, έντονη έλλειψη χώρων στάθμευσης και συχνά τροχαία ατυχήματα
· ο συνωστισμός σε αξιοθέατα, παραλίες, μεσαιωνική πόλη, κέντρο της Ρόδου και πολυσύχναστα μέρη, τα μετατρέπει σε σημεία έντασης και επικινδυνότητας (hot spot)
· η συνεχής υποβάθμιση της υγειονομικής περίθαλψης και οι ελλείψεις του Γενικού Νοσοκομείου Ρόδου καθώς και του ΕΚΑΒ, σε προσωπικό, κτιριακές υποδομές και υλικοτεχνικό εξοπλισμό, δεν ανταποκρίνονται στις ανάγκες ενός νησιού 125 χιλιάδων μόνιμων κατοίκων που το καλοκαίρι ξεπερνάει τους 400 χιλιάδες ανθρώπους καθημερινά
· η ανακολουθία κατασκευής υποδομών αντίστοιχων της ανάπτυξης του νησιού και της αναβάθμισης που πραγματοποιούν οι ιδιωτικές επενδύσεις, δεν καταφέρνουν να συμβαδίσουν, ενώ αλλοιώνουν και την ταυτότητα του νησιού
· η έλλειψη επαρκούς και εξειδικευμένου προσωπικού υποβαθμίζει την ποιότητα παροχής υπηρεσιών και προϊόντων
· η μεγάλη απόκλιση στις τιμές δημιουργεί υποψία αισχροκέρδειας με αρνητικό αντίκτυπο στη διεθνή προβολή του νησιού
· η αλόγιστη και λανθασμένη εκμετάλλευση της παράκτιας ζώνης σε αρκετά σημεία του νησιού προκαλεί τη δυσαρέσκεια μεγάλου μέρους ντόπιων αλλά και επισκεπτών
· η ασύμμετρη συγκέντρωση ξενοδοχειακών συγκροτημάτων, όπως και στον αντίποδα η ραγδαία εξάπλωση των βραχυχρόνιων καταλυμάτων (Airbnb), ακόμη και σε οικιστικές περιοχές ντόπιων κατοίκων του νησιού, σε μια ευρύτερη χωροταξική αναρχία, δημιουργούν θέματα αρμονικής συνύπαρξης με τους ταξιδιώτες
· η μετατροπή όλο και περισσότερων κατοικιών σε Airbnb έχει επιφέρει παντελή έλλειψη στέγης για τους μόνιμους κατοίκους, όπως και για όσους έρχονται με μετάθεση στο νησί
· η ελλειμματική προσβασιμότητα, υποβαθμίζει το brand του προορισμού, ιδίως σε ανθρώπους με κινητικά προβλήματα και μειώνει την πιθανότητα επανεπιλογής του
· οι παρατηρούμενες (χρόνο με το χρόνο) επιβαρυντικές μεταβολές του νησιού, μειώνουν ειδικότερα τους επαναλαμβανόμενους τουρίστες (repeaters), οι οποίοι αποτελούν διαχρονικά ένα μεγάλο μέρος «καλών πελατών», αλλά και πρεσβευτών της Ρόδου και στρέφονται σε πιο «ήπιους» προορισμούς.
Επιπλέον, η κλιματική αλλαγή, η λειψυδρία, η υπεράντληση των φυσικών πόρων, η διάβρωση των ακτών, η ρύπανση και η ηχορύπανση, τα κενά της πολιτικής προστασίας, η ελλιπής ετοιμότητα αντιμετώπισης κρίσεων (όπως στις περσινές πυρκαγιές, στις διακοπές υδροδότησης και ρεύματος, ακόμη και στο πρόσφατο black out της Microsoft στα λογισμικά των αεροπορικών εταιρειών), επιβάλουν έναν ολιστικό σχεδιασμό, εναρμονισμένο στις σύγχρονες επιταγές των καιρών μας.
Αυτό που απαιτείται άμεσα, είναι να καταστρώσουμε ένα επιστημονικό πλάνο για μια μακροπρόθεσμη τουριστική στρατηγική, σε συνεργασία με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, αρχές, κοινωνικούς εταίρους και φυσικά, τους εργαζόμενους, για την αποτελεσματική διαχείριση του υπερτουρισμού.
Αναμφισβήτητα, θα περιλαμβάνει πρώτιστα την εκπαιδευτική αναβάθμιση και κατεύθυνση στις τουριστικές ειδικότητες, οι οποίες θα βελτιώσουν το επίπεδο υπηρεσιών αλλά και τις συνθήκες εργασίας, την προώθηση της επισκεψιμότητας εκτός αιχμής, καθώς και την προβολή (εκτός της θάλασσας) παράλληλων ενδιαφερόντων δραστηριοτήτων και εμπειριών στο νησί, τον έλεγχο του αριθμού των αφίξεων, τις επενδύσεις σε υποδομές ώστε να μπορούν να «σηκώσουν» το βάρος του αυξημένου αριθμού ταξιδιωτών, τις εναλλακτικές μορφές τουρισμού που μπορεί να στηρίξει και να αναδείξει το νησί μας, αλλά και τη χρήση της τεχνολογίας για τη διαχείριση του τουρισμού προς μια ποιοτικότερη και λιγότερο ποσοτική κατεύθυνση.
Με το ειδικό χωροταξικό το οποίο εκπονείται και βρίσκεται σε διαβούλευση να προσέξουμε ώστε να μην πριμοδοτήσουμε την οικοδόμηση νέων τουριστικών μονάδων, θυσιάζοντας τις μακροπρόθεσμες προοπτικές στα βραχύβια οφέλη.
Αυτό θα μπορούσε να γίνει αν ο Δήμος Ρόδου, προχωρούσε στην εφαρμογή του παρακάτω άρθρου (Ν.5106_24, Άρθρο 45, Εκπόνηση Σχεδίων Αστικής Ανθεκτικότητας) με την επίβλεψη αυτής της μελέτης να γίνει από άτομα με γνώσεις και εμπειρία ή να επιλεχθούν μελετητές με γνώση και εμπειρία.
Σεβόμενοι την ιστορία του τόπου μας, την παράδοση και την ελληνική φιλοξενία, αλλά και το ίδιο το περιβάλλον του νησιού που μας φιλοξενεί, επισημαίνουμε τις ανησυχίες μας για την ορθή διαχείριση του τουριστικού μας προϊόντος.
Ο υγιής τουρισμός και το τουριστικό οικοσύστημα είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με την ορθολογική ανάπτυξη της Ρόδου και κατά συνέπεια τη βιωσιμότητα και την ευημερία των κατοίκων αυτού του νησιού.
Άλλωστε, το οφείλουμε στις ερχόμενες γενιές από τις οποίες δανειστήκαμε αυτό τον ευλογημένο τόπο.
Οι πρώην αυτοδιοικητικοί
Βυρίνης Αθανάσιος
Ιωσήφ Δημήτρης
Καλαποδάκης Βασίλης
Καραταπάνης Σάββας
Σπυρόπουλος Σπύρος
Χριστοδούλου Σάββας
