Plesionika manage: Το πρώτο ερευνητικό Πρόγραμμα Αλιείας Δωδεκανήσου για το «συμιακό» γαριδάκι

Το τελευταίο χρονικό διάστημα παρατηρείται στην περιοχή μας κινητικότητα στα θέματα αλιείας. Την Τρίτη 23 Φεβρουαρίου πραγματοποιήθηκε σύσκεψη στην αίθουσα του Περιφερειακού Συμβουλίου στη Ρόδο με τη συμμετοχή ψαράδων από όλα τα Δωδεκάνησα όπου συζητήθηκαν τα προβλήματα του κλάδου και της βιώσιμης αλιείας γενικότερα. Είχε προηγηθεί  στην ίδια αίθουσα στις 21 Δεκεμβρίου η τελική παρουσίαση του ερευνητικού προγράμματος για το συμιακό  γαριδάκι το οποίο και παρουσιάζουμε σήμερα στα Οικολογικά-Ροδιακά. Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε το Στέφανο Καλογήρου για το υλικό που μας διέθεσε και έχετε την ευκαιρία να διαβάσετε παρακάτω.

 Συμιακό γαριδάκι – Η έρευνα συνοπτικά

Το λογότυπο του προγράμματος

Το λογότυπο του προγράμματος

 

Tο πρόγραμμα «ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΗΣ ΣΥΜΙΑΚΗΣ ΓΑΡΙΔΑΣ- PLESIONIKA MANAGE» είναι μια πιλοτική έρευνα αλιείας του δεκάποδου Plesionika narval (συμιακό γαριδάκι). Η διάρκεια της έρευνας ήταν  από 01/03/2014 έως 31/10/2015.

Στέφανος Καλογήρου - επιστημονικός υπεύθυνος του προγράμματος

Στέφανος Καλογήρου – επιστημονικός υπεύθυνος του προγράμματος

    Το ερευνητικό αυτό πρόγραμμα χρηματοδοτήθηκε από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Αλιείας (Ε.Π.ΑΛ. 2007-2013) και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Αλιείας (ΕΤΑ), Μέτρο 3.5 Πιλοτικά Σχέδια. Το ερευνητικό πρόγραμμα υλοποιήθηκε από το Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών, Ινστιτούτο Θαλάσσιων Βιολογικών Πόρων με επικεφαλής και Επιστημονικό Υπεύθυνο τον Δρ. Στέφανο Καλογήρου. Η κεντρική ερευνητική ομάδα του ΕΛΚΕΘΕ αποτελούταν από πέντε  ερευνητές με ειδίκευση στην αλιευτική βιολογία, αναπαραγωγή, διατροφή, ιχθυολογία, οικολογία και συγκεκριμένα Δρ. Στέφανο Καλογήρου, Δρ. Κρις Σμιθ, Δρ. Κώστα Καπίρη, Δρ. Αικατερίνη Αναστασοπούλου και Δρ. Χρίστο Μαραβέλια. Στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος ακολουθήθηκαν αλιείς για πάνω από 120 ημέρες το τελευταίο έτος και απασχολήθηκαν τέσσερις νέοι επιστήμονες.

Το συμιακό γαριδάκι

Το συμιακό γαριδάκι

    Σκοπός της έρευνας ήταν η επιλογή του βέλτιστου σεναρίου διαχείρισης της ‘συμιακής’ γαρίδας και η ορθολογική διαχείριση του αποθέματος αυτού, μέσω της ανάπτυξης και εκτίμησης εναλλακτικών σεναρίων διαχείρισης αλλά και δοκιμής σε πραγματικές συνθήκες αντικατάστασης επαγγελματικών αλιευτικών εργαλείων με πειραματικά. Η έρευνα χρησιμοποίησε καινοτόμες τεχνικές βασιζόμενες στην στοχαστική προσομοίωση και στην στατιστική ποσοτικοποιώντας βιολογικά, αλιευτικά, κοινωνικά, οικονομικά και περιβαλλοντικά δεδομένα και πραγματοποιήθηκε την περίοδο 2014-2015 στις νήσους Σύμη, Τήλο, Νίσυρο, Κω, Αστυπάλαια, Κάρπαθο, Κάσο, Χάλκη και Ρόδο.

Η περιοχή έρευνας

Η περιοχή έρευνας

Μεθοδολογία και φάσεις της έρευνας

 Η έρευνα πραγματοποιήθηκε σε τέσσερις φάσεις με την εξής μεθοδολογία:

  • Συλλογή και χρήση βιολογικών, οικονομικών, κοινωνικών, αλιευτικών, περιβαλλοντικών δεδομένων από τις περιοχές εφαρμογής αλιείας με παγίδες του είδους Plesionika narval
  • Ανάπτυξη βιοοικονομικών σεναρίων διαχείρισης με στόχο τη Μέγιστη Βιώσιμη Εκμετάλλευση του αποθέματος (Φάση 1).
  • Εφαρμογή των προτεινόμενων σεναρίων διαχείρισης στο πεδίο σε πραγματικές συνθήκες από τους ίδιους τους αλιείς, για μια ετήσια αλιευτική περίοδο καθώς και στην παρακολούθηση και καταγραφή της απόδοσής τους (Φάση 2).
  • Διερεύνηση και ανάλυση των χωροχρονικών κατανομών του είδους, κατανομή και εκτίμηση της αλιευτικής προσπάθειας. Σε συνδυασμό με τη συλλογή των δεδομένων της Φάσης 1, εκτιμήθηκε το απόθεμα του είδους στην Ελλάδα (Φάση 3).
  • Εφαρμογή, παρακολούθηση, επαλήθευση σε πραγματικές συνθήκες στο πεδίο από τους ίδιους τους εμπλεκομένους φορείς, προτάσεων διαχείρισης του είδους (Φάση 4).

Οι συγκεκριμένες διαχειριστικές προτάσεις θα μπορέσουν να αποτελέσουν τη βάση για τη χάραξη πολυετών διαχειριστικών σχεδίων και εθνικής αλιευτικής στρατηγικής για το συγκεκριμένο απόθεμα.

Ιστορία

Ο τοπικός τύπος της εποχής για τις πρώτες έρευνες

Ο τοπικός τύπος της εποχής για τις πρώτες έρευνες

Το 1984-1985 ξεκίνησαν οι πρώτες μελέτες για το συμιακό γαριδάκι από τους τότε φοιτητές στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Σάββα Χατζηνικολάου, Κώστα Νασιώκα και Αλέξη Φρατζή, σε συνεργασία με την  επικεφαλής καθ. Μαρία Θεσσαλού Λεγάκη. Αναφορά για αυτές γίνεται σε δημοσιεύματα της Ροδιακής (28/12/1984 και 12/1/1985) καθώς και στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ (13 Απριλίου 1985). Ήταν η πρώτη φορά που οι φωτόφοβες αυτές γαρίδες είχαν ιδωθεί σε υποβρύχιες σπηλιές της Λίνδου.

 

ΤΑ ΝΕΑ για τις πρώτες έρευνες (13-4-1985)

ΤΑ ΝΕΑ για τις πρώτες έρευνες (13-4-1985)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Γεωγραφική κατανομή

Χάρτης της παγκόσμιας εξάπλωσης της γαρίδας Plesionika narval (συμιακό γαριδάκι)

Χάρτης της παγκόσμιας εξάπλωσης της γαρίδας Plesionika narval (συμιακό γαριδάκι)

Η γεωγραφική κατανομή της «συμιακής» γαρίδας ή αλλιώς ξιφογαρίδας (επιστημονικά: Plesionika narval, Fabricius, 1787) εκτείνεται από τις ακτές της Αφρικανικής χερσονήσου στον κεντρικό ανατολικό Ατλαντικό συμπεριλαμβάνοντας Μαδέιρα, Κανάριους νήσους και το Πράσινο Ακρωτήριο (FAO αλιευτικές περιοχές 34 and 47), νότιο-δυτικά στην Ιβηρική χερσόνησο, βορειότερα στην Μεσόγειο και τις Αζόρες και νοτιότερα στην Αγκόλα. Η γεωγραφική της κατανομή εκτείνεται επίσης στην Ερυθρά Θάλασσα και τον δυτικό Ινδικό Ωκεανό (Σεϋχέλλες, Μαδαγασκάρη και Ρεουνιόν) όπως επίσης και στον δυτικό κεντρικό Ειρηνικό Ωκεανό (Ταιβάν, Φιλιππίνες, Ινδονησία, Νέα Καληδονία και Ταϊτή). Στην Μεσόγειο, η ξιφογαρίδα P. narval έχει παρατηρηθεί σε όλη της την λεκάνη από τα δυτικά (Ιταλία, Ισπανία, Γαλλία) μέχρι τα ανατολικότερα άκρα της (Ελλάδα, Κύπρος, Τουρκία.

Βιολογία-Οικολογία-Αναπαραγωγή

Όπως και τα υπόλοιπα Καρκινοειδή, η αύξηση της συμιακής γαρίδας πραγματοποιείται μέσα από εναλλασσόμενες φάσεις έκδυσης (περιοδική αποβολή του περιβλήματος) και ανέκδυσης (διάστημα κατά το οποίο ολοκληρώνεται, μετά την έκδυση, το νέο περίβλημα).

Η μέγιστη διάρκεια ζωής  για τα θηλυκά άτομα είναι 3,44 χρόνια ενώ για τα αρσενικά 3,06. Τα θηλυκά μεγαλώνουν γρηγορότερα και φθάνουν σε μεγαλύτερο μέγεθος από τα αρσενικά.

Διατροφή

Η δίαιτα και των δυο φύλων αποτελείται συνολικά από 80 λείες. Οι πλέον άφθονες λείες είναι  τα Καρκινοειδή (γαρίδες, καβούρια, Οστρακώδη, κλπ), Μαλάκια, Εχινόδερμα, Ψάρια, φυτικά υπολείμματα, κύρια υπολείμματα Posidonia oceanic και άλλα.

Αναπαραγωγή

Για πρώτη φορά μελετήθηκε εκτενώς η αναπαραγωγή του είδους βασισμένη σε μηνιαίες δειγματοληψίες ενός έτους. Διαφορές στην αναλογία φύλου βρέθηκαν σε σχέση με την περιοχή και το βάθος. Στα πιο ρηχά νερά (-25 m), η αναλογία φύλου βρέθηκε να είναι καθαρά υπέρ των θηλυκών και στις δύο περιοχές έρευνας.

Συμπερασματικά, η μελέτη έδειξε ότι η αναπαραγωγική περίοδος του είδους είναι συνεχής με τη κύρια αναπαραγωγική περίοδο να οριοθετείται από Απρίλιο έως Οκτώβριο. Βρέθηκε η ύπαρξη περισσοτέρων της μιας αναπαραγωγής μέσα στο ίδιο ετήσιο κύκλο.

Αλιεία – Αλιευτικά εργαλεία

Η ξιφογαρίδα «συμιακό» γαριδάκι συμπεριλήφθηκε στον κατάλογο των Διεθνούς Οργανισμού Τροφίμων (FAO) ως είδος με εμπορική σημασία για την αλιεία. Στον κεντρικό ανατολικό Ατλαντικό, τα αλιευτικά πεδία βρίσκονται  ανοικτά της Μαδέϊρας, Κανάριων νήσων και Γουινέας-Μπισσάου. Η P. narval έχει υψηλή εμπορική σημασία καθώς συχνά  σχηματίζει αρκετά μεγάλες συγκεντρώσεις και εύκολα αλιεύεται με παγίδες-κιούρτους.

Η ξιφογαρίδα P. narval είναι το κύριο στοχευόμενο είδος της μικρής παράκτιας αλιείας και πραγματοποιείται στην απότομων κλίσεων και περιορισμένη υφαλοκρηπίδα του νότιο-ανατολικού Αιγαίου. Η μικρή αυτή παράκτια αλιεία πραγματοποιείται με παγίδες/κιούρτους  σε βάθη από 5 έως 300 μέτρα. Η αφθονία του είδους καταλαμβάνει περίπου το 85% των συνολικών εκφορτώσεων γαρίδας ενώ το υπόλοιπο ποσοστό καλύπτεται κυρίως από το ενδο-οικογενειακό του είδος Plesionika edwardsii καθώς και το χταπόδι Octopus vulgaris. Η μέγιστη παραγωγή της ξιφογαρίδας εκτιμήθηκε στους 35 τόνους ανά έτος.

Παρεμπίπτοντα και απορριπτόμενα είδη

Ως παρεμπίπτοντα (bycatch) ονομάζονται όλα τα άλλα είδη που αλιεύονται με ένα συγκεκριμένο εργαλείο, δεν είναι τα κύρια στοχευμένα είδη αλλά έχουν οικονομική αξία. Ως απορριπτόμενα είδη ονομάζονται εκείνα τα είδη που αλιεύονται αλλά δεν έχουν κυρίως οικονομική αξία και επιστρέφουν στην θάλασσα. Συνολικά καταγράφηκαν 59 παρεμπίπτοντα και απορριπτόμενα είδη, εκ των οποίων 33 παρεμπίπτοντα και 26 απορριπτόμενα. Ο μέγιστος αριθμός παρεμπιπτόντων και απορριπτόμενων ειδών ήταν 44  και καταγράφτηκε στην Κάρπαθο.

Γαριδάκι μαζί με παρεμπίπτοντα και απορριπτόμενα είδη

Γαριδάκι μαζί με παρεμπίπτοντα και απορριπτόμενα είδη

Από τα ψάρια, 22 είδη θεωρήθηκαν παρεμπίπτοντα και 15 ως απορριπτόμενα. Τα κυρίαρχα παρεμπίπτοντα είδη ήταν τα Phycis phycis (Μιχαλάς, ποντικός), Serranus cabrilla (Χάνος), Serranus scriba (Πέρκα), Spondyliosoma cantharus (Σκαθάρι), Pagrus pagrus (Φαγκρί), Muraena helena (Σμέρνα) και Conger conger (Μουγγρί), συμμετέχοντας με  83% της συνολικής αλίευσης ψαριών. Από μαλάκια, μόνο ένα είδος, το χταπόδι Octopus vulgaris, είχε συχνή παρουσία και συμμετείχε σημαντικά ως παρεμπίπτων είδος.

Κυρίαρχα είδη καρκινοειδών ήταν δεκάποδα καβούρια, Homola barbata, Dardanus arrosor, Dardanus callidus και Macropodia rostrata που υπήρχαν σε όλες τις περιοχές μελέτης. Όλα τα καρκινοειδή, εκτός ενός, αστακός  Palinurus elephas, θεωρήθηκαν απορριπτόμενα και δεν είχαν καμία εμπορική σημασία.

Νομοθεσία

Στο άρθρο 1 του Π.Δ. 157/2004 (Αλιεία με Ιχθυοπαγίδες) περιλαμβάνεται ο ορισμός παθητικών εργαλείων – ιχθυοπαγίδων, μεγέθη του εργαλείου και η χρονική περίοδος απαγόρευσης. Στο άρθρο 2 αναφέρεται η χρονική περίοδος απαγόρευσης και ο μέγιστος αριθμός εργαλείων ανά σκάφος ενώ στο άρθρο 3 η κατανομή αλίευσης την ημέρα και την νύχτα. Το είδος προς μελέτη αλιεύεται μέχρι και σήμερα μόνο με κιούρτους και με βάση το ΠΔ ισχύουν:

  1. Μεγέθη: Ο κάθε κιούρτος δεν μπορεί να υπερβαίνει τα 50 εκ. σε ύψος, 1 μ. σε διάμετρο ενώ το στόμιο πρέπει να είναι τουλάχιστον 13 εκ.
  2. Χρονική Περίοδος Απαγόρευσης: 1 Μαῒου-31 Ιουλίου
  • Μέγιστος αριθμός εργαλείων ανά αλιευτικό σκάφος: 300
  1. Υλικό κατασκευής: σκελετού άκαμπτο και επενδυμένο με άκαμπτο δικτυωτό πλέγμα.
  2. Βάθος αλίευσης: μεγαλύτερο των 10 μέτρων

 

Το αλιευτικό εργαλείο κιούρτους (στρογγυλοί και τετράγωνοι)

Το αλιευτικό εργαλείο κιούρτους (στρογγυλοί και τετράγωνοι)

 Εκτίμηση Αποθέματος και Σενάρια Διαχείρισης

Συνολικά εξετάστηκαν τέσσερα εναλλακτικά σενάρια διαχείρισης:

  1. Χρήση παγίδων με άνοιγμα ματιού 8 mm από όλο τον αλιευτικό στόλο. Επί του παρόντος ο αλιευτικός στόλος χρησιμοποιεί μια μίξη παγίδων με άνοιγμα ματιού 8-12 mm.
  2. Αποφυγή των μεγάλου μεγέθους ωοφόρων θηλυκών. Η συγκέντρωση μεγάλου μεγέθους ωοφόρων θηλυκών σε ρηχές ζώνες κατά τους καλοκαιρινούς μήνες ήταν ένα από τα ευρήματα του έργου.
  3. Μείωση της αλιευτικής προσπάθειας κατά 30%.
  4. Άνοιγμα της αλιείας κατά τους μήνες Μάιο-Αύγουστο, και κλείσιμο τους υπόλοιπους μήνες.

Από τα τέσσερα σενάρια που εξετάστηκαν, αυτό με την εντονότερη επίδραση στην αλιεία και στο απόθεμα ήταν το σενάριο αλιείας με παγίδες ανοίγματος ματιού 8 mm (πρώτο σενάριο). Τα σενάρια περιορισμού της συνολικής αλιευτικής προσπάθειας, τόσο μέσω μείωσης του στόλου κατά 30% (τρίτο σενάριο) όσο και μέσω της οριοθέτησης της ανοιχτής αλιευτικής περιόδου στους μήνες Μάιο – Αύγουστο (τέταρτο σενάριο), δείχνουν ότι η αλιεία του αποθέματος της συμιακής γαρίδας στα Δωδεκάνησα θα ωφεληθεί μεσοπρόθεσμα από μια τέτοια διαδικασία.

 Μελλοντική Διαχείριση

Γαρίδα με αλίευση από άνοιγμα ματιού 8 χιλιοστά

Γαρίδα με αλίευση από άνοιγμα ματιού 8 χιλιοστά

 

 

 

 

 

 

 

Γαρίδα με αλίευση από άνοιγμα ματιού 12 χιλιοστά

Γαρίδα με αλίευση από άνοιγμα ματιού 12 χιλιοστά

 

 

 

 

 

 

 

Σύμφωνα με την Προτεραιότητα της Ένωσης είναι η προαγωγή της εφαρμογής της Κοινής Αλιευτικής Πολιτικής. Με βάση τα αποτελέσματα του ερευνητικού προγράμματος «ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΗΣ ΣΥΜΙΑΚΗΣ ΓΑΡΙΔΑΣ» και στο πλαίσιο ορθής μελλοντικής διαχείρισης της «συμιακής» ξιφογαρίδας, Plesionika narval, προτείνονται οι προϋποθέσεις με σκοπό την ενημέρωση της Επιστημονικής, Τεχνικής και Οικονομικής Επιτροπής Αλιείας της Κοινότητας (STECF):

  • Εφαρμογή και παρακολούθηση χρήσης ελάχιστου μεγέθους (12 χιλ.) ανοίγματος ματιού (επιλεκτικότητα – προστασία νεαρών ατόμων) σύμφωνα με τον Κανονισμό (ΕΚ) αριθμ. 517/2008 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
  • Εφαρμογή και παρακολούθηση αποφυγής ρηχών νερών (<40 μέτρα – προστασία ωοφόρων θηλυκών)
  • Εφαρμογή και παρακολούθηση της μείωσης αλιευτικής θνησιμότητας κατά 30% μέσω απαγόρευσης αλιείας Σεπτέμβριο έως Απρίλιο
  • Μελέτη στρατολόγησης νεαρών ατόμων στην αλιεία
  • Παρακολούθηση όλων των αλιευτικών σκαφών που δραστηριοποιούνται στην περιοχή μελέτης μέσω τυχαίων δειγματοληψιών από επόπτες/επιστήμονες
  • Στενότερη συνεργασία της Διεύθυνσης Αλιείας Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου με αρμοδιότητα συλλογής και επεξεργασίας αλιευτικών δεδομένων από τους αλιείς και συσχέτισης με έκδοση αλιευτικής άδειας


Επισκεφθείτε την ιστοσελίδα του προγράμματος: www.plesionikamanage.eu

Pin It on Pinterest