Ίσως να ανατρέπεται η θεωρία ότι η ευλογιά είναι μια πολύ αρχαία λοιμώδης νόσος. Κι αυτό γιατί επιστήμονες, που ανακάλυψαν τον φονικό ιό σε μια παιδική μούμια του 17ου αιώνα στη Λιθουανία και τον μελέτησαν, έβγαλαν το συμπέρασμα ότι η ασθένεια έχει ηλικία μάλλον εκατοντάδων παρά χιλιάδων ετών.
Η αντίληψη ότι η ευλογιά έχει ιστορία χιλιάδων ετών, βασίσθηκε κυρίως σε παλαιές περιγραφές συμπτωμάτων των ανθρώπων που είχαν αρρωστήσει επιδημίες (σε Αίγυπτο, Κίνα, Ινδία, Ρώμη και αλλού), τα οποία έμοιαζαν με εκείνα την ευλογιάς. Για παράδειγμα, ουλές σε πρόσωπα μουμιών από την Αίγυπτο, έχουν θεωρηθεί ένδειξη για επιδημία ευλογιάς πριν από 3.000 έως 4.000 χρόνια. Όμως πάντα υπήρχε το περιθώριο λάθους, καθώς τα συμπτώματα ίσως αφορούσαν άλλες νόσους (π.χ. την ιλαρά ή την ανεμοβλογιά).
Οι ερευνητές από πολλές χώρες, με επικεφαλής τον καθηγητή εξελικτικής βιολογίας Έντουαρντ Χολμς του Πανεπιστημίου του Σίδνεϊ, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό βιολογίας «Current Biology», πήραν άδεια από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας για να μελετήσουν δείγματα του παθογόνου μικροοργανισμού της ευλογιάς, που εντοπίσθηκαν σε μουμιοποιημένο παιδί, το οποίο είχε βρεθεί σε μια κρύπτη της Δομινικανής Εκκλησίας του Αγίου Πνεύματος στο Βίλνιους. Η ανάλυση με ραδιενεργό άνθρακα έδειξε ότι το παιδί πέθανε περίπου το 1650 μ.Χ., σε μια εποχή που η ευλογιά εξαπλωνόταν στην Ευρώπη.
Οι επιστήμονες κατάφεραν να «διαβάσουν» (αλληλουχίσουν) πλήρως το γονιδίωμα του ιού (Variola virus) που προκαλεί την ευλογιά και στη συνέχεια -συγκρίνοντάς το με πρόσφατα στελέχη του ιού από τον 20ό αιώνα- μπόρεσαν να «χαρτογραφήσουν» την εξέλιξή του. Πρόκειται για τον αρχαιότερο ανθρώπινο ιό που έχει ποτέ αποκωδικοποιηθεί (το παλαιότερο έως τώρα ήταν βακτηριακό DNA ηλικίας 1.600 ετών περίπου).
Παρ’ όλα αυτά ο ιός δεν είναι τόσο αρχαίος όσο θα περίμενε κανείς. «Το απολίθωμα μας αποκαλύπτει πως στην πραγματικότητα η εξελικτική ιστορία του ιού είναι πολύ πιο πρόσφατη από ό,τι νομίζαμε έως τώρα: μόνο μερικών εκατοντάδων χρόνων και όχι χιλιάδων», δήλωσε ο Έ. Χολμς.
Πρόσθεσε όμως ότι, προς το παρόν, είναι αδύνατο να πει κανείς από πού προήλθε η ευλογιά (από κάποιο ζώο ή από μετάλλαξη σε άνθρωπο), ποιος ήταν ο πρόγονος του ιού και πότε ακριβώς πρωτοεμφανίσθηκε στους ανθρώπους. Η νέα εκτίμηση είναι ότι αυτό συνέβη μεταξύ του 1588 και του 1654 μ.Χ., δηλαδή η εμφάνισή του -«βολικά» για την εξάπλωση του ιού- συνέπεσε με την εποχή των ανακαλύψεων νέων εδαφών, των μεταναστεύσεων και της πρώτης παγκοσμιοποίησης. Οι επιστήμονες σκοπεύουν να ψάξουν και σε άλλες μούμιες για να φωτίσουν περισσότερο το ζήτημα, καθώς θεωρείται σημαντικό.
Η ευλογιά υπήρξε μια από τις πιο θανατηφόρες ασθένειες που έπληξαν ποτέ την ανθρωπότητα, προκαλώντας πολλά εκατομμύρια θανάτους. Η ανάπτυξη εμβολίου άρχισε μετά τα πρώτα πειράματα του Έντουαρντ Τζένερ το 1796.
Το τελευταίο γνωστό περιστατικό καταγράφηκε στη Σομαλία το 1977 και επισήμως η νόσος θεωρήθηκε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ότι εξαλείφθηκε το 1980 μετά από μια παγκόσμια εκστρατεία εμβολιασμών (θεωρείται η μόνη ανθρώπινη νόσος που εξαφανίσθηκε μετά από εμβολιασμό). Μερικά αποθέματα του τρομερού ιού φυλάσσονται σήμερα -υπό αυστηρότατα μέτρα ασφαλείας- σε δύο εργαστήρια των ΗΠΑ και της Ρωσίας.
